(MS238) Ôn thi tốt nghiệp THPT: Đâu phải thứ gì cũng mua được

ĐỀ BÀI

Phân tích truyện ngắn: Đâu phải thứ gì cũng mua được

ĐÂU PHẢI THỨ GÌ CŨNG MUA ĐƯỢC

[…]Chú Thuận mở túi vải đeo vai lấy cái bánh da lợn cầm nơi tay. Chú bước vào phòng ngủ. Thăng đang ôm gối nằm chèo queo trên giường, mặt quay vào vách. Chú Thuận nói:
– Ba mua bánh cho con nè! Thằng nhỏ quay mặt ra.
– Con không ăn đâu!
– Con đau bụng hả?
Thăng lắc đầu. Chú cúi xuống đỡ Thăng ngồi dậy. Chú đặt tay lên trán Thăng thấy nhiệt độ bình thường. Chỉ có đôi mắt nó đỏ hoe và còn ngấn nước mắt. Chú Thuận hỏi:
– Con không thuộc bài bị cô giáo phạt?
Thăng lắc đầu:
– Con tức thằng Tín học cùng lớp.
– Nó đánh con hả? Sao con không thưa cô giáo?
– Chuyện này thưa không được.
– Vậy con kể cho ba nghe.
– Hồi chiều, thằng Tín mang tới lớp một chiếc xe hơi “điện tử”, có thể điều khiển xe quẹo phải quẹo trái nhờ một cái hộp nhỏ. Con xin nó cho con lái thử nhưng nó không cho.
– Nó không cho thì thôi, có chi mà tức?
Thăng nhăn mặt.
– Đâu phải vậy? Nó không cho mượn, con nói không cần. Con sẽ về nói ba mua cho con một chiếc giống vậy. Thằng Tín nhăn mũi cười, rồi nó nói sao ba biết không?
Chú Thuận lắc đầu cười.
– Ai biết nó nói sao?
– Nó nói: “Đồ chơi này bên Mỹ gửi về, ba mày là công nhân, sức mấy có tiền mà mua”. Lúc đó, con muốn oánh nó quá nhưng không hiểu sao con oánh không được. Nó đâu có khỏe hơn con. Thằng đó ốm nhách. […]
– Thằng Tín nói đúng con à! Ba không có tiền mua cho con chiếc xe giống như nó đâu.
– Vậy con chịu thua thằng Tín sao? Chú Thuận suy nghĩ một hồi rồi nói:
– Được rồi. Tối nay ba sẽ làm cho con một đồ chơi độc đáo. Bảo đảm thằng Tín sẽ chạy theo con năn nỉ cho nó mượn.
– Sức mấy mà nó năn nỉ con. Nó sẽ về nói ba nó mua cho nó. Nhà nó giàu lắm ba à!
– Con tin ba đi. Đâu phải thứ gì cũng mua được!
[…]Tới 1 giờ chiều, học sinh lớp 4A mới vào lớp, nhưng hơn 12 giờ tụi nhỏ đã tụ tập trước hiên xem thằng Tín biểu diễn lái xe hơi “điện tử”.
Chiếc xe sơn màu vàng óng ánh trông thật đẹp. Hai cái đèn pha phía trước luôn chớp chớp. Thằng Tín cầm cái hộp nhỏ điều khiển. Nó bật công tắc hình mũi tên qua trái, chiếc xe quẹo trái. Bật công tắc xuống dưới, chiếc xe chạy lui. Nó ấn chiếc nút đỏ, còi xe kêu tin tin. Cả bọn trẻ vỗ tay reo hò thích thú. Có đứa gạ cho nó một cây cà rem để được lái xe một vòng. Nó bĩu môi không thèm. Có đứa gạ cho nó hòn bi nhôm đã chà giấy láng coóng, nó cũng lắc đầu.
Đột nhiên, có tiếng gì như chim kêu làm bọn trẻ đang ồn ào liền im lặng lắng nghe. Một đứa nói:
– Tiếng chim sáo, tụi bay ơi! Một đứa khác quả quyết:
– Đó là tiếng cu cườm. Chú tao có nuôi một con kêu y hệt vậy.
Một đứa – chắc là giỏi môn văn – nói:
– Đó là tiếng hót “lảnh lót” của chim họa mi.
[…]Cả bọn lại im lặng nghe tiếng chim kêu. Một đứa nói:
– Hình như con chim ở trong lớp mình, tụi bây ơi!
– Vào bắt đi!
– Từ từ, không nó bay!
Cả bọn nhẹ bước vào lớp học. Thằng Tín cũng ôm chiếc xe vào theo. Thăng đang ngồi trên thành cửa sổ thổi một ống sáo dài chừng gang tay. Nó bịt mở các lỗ trên ống sáo làm phát ra những tiếng kêu khác nhau. Chiếc sáo đó, ba Thăng đã thức suốt đêm để làm. […]
Cả bọn trẻ đều đứng trố mắt nhìn Thăng. Một đứa xuýt xoa:
– Chiếc sáo ngộ quá ta!
Một đứa khác quả quyết:
– Đó là ống tiêu. Bác Năm tao cũng có một ống giống y vậy.
Một đứa khác – chắc là đứa giỏi văn – nói:
– Đó là ống dịch “thần thông”
Thằng Tín cũng say mê ngó Thăng. Nó cầm chiếc xe hơi đến gạ:
– Mày cho tao mượn ống sáo, tao cho mày mượn chiếc xe “điện tử”.
Thăng lắc đầu, miệng vẫn thổi sáo. Thằng Tín nói:
– Mày bán bao nhiêu, tao mua!
Thăng nhảy xuống khỏi thành cửa sổ. Nó cầm ống sáo đứng chống nạnh nhìn Tín. Rồi bắt chước ba, Thăng nói lớn:
– Đâu phải thứ gì cũng mua được!
(Đoàn Thạch Biền, Đâu phải thứ gì cũng mua được , Tuyển tập truyện ngắn dành cho thiếu nhi, tr25 NXB trẻ)
Chú thích: Tên thật là Phạm Đức Thịnh, sinh ngày 10 tháng 5 năm 1948 tại Nam Định. Ông sáng tác từ trước 1975 hiện là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (2001). Hiện nay Ông đang công tác tại báo Người Lao động và là chủ biên tập san Áo Trắng (Nhà xuất bản Trẻ). Với giới văn trẻ của thành phố mang tên Bác, nhà văn Đoàn Thạch Biền như một người anh lớn lại vừa như một người bạn. Ông có thể “ngồi với đám trẻ thoải mái” mà không thấy lạc lõng và xa lạ. Không ngoa khi nói rằng Thạch Biền là “nhà văn tuổi mới lớn” vì hầu như các sáng tác thành công của ông đều dành cho lứa tuổi này.

THAM KHẢO BÀI VĂN MẪU 

Đâu phải thứ gì cũng mua được

Trong thế giới văn học, có những tác phẩm không chỉ để lại dấu ấn bởi cốt truyện hay phong cách mà còn bởi những bài học sâu sắc về giá trị cuộc sống. “Đâu phải thứ gì cũng mua được” của Đoàn Thạch Biền là một trong những truyện ngắn tiêu biểu mang đậm chất giáo dục và đầy nhân văn như vậy. Câu chuyện không chỉ là lời nhắc nhở về sự khác biệt sâu sắc giữa giá trị vật chất và tinh thần, mà còn là bài học quý báu về lòng tự trọng, sự sáng tạo và tình yêu thương trong gia đình.

Đoàn Thạch Biền, tên thật là Phạm Đức Thịnh, sinh năm 1948 tại Nam Định, là một nhà văn nổi bật trong giai đoạn văn học sau năm 1975. Ông được biết đến rộng rãi với danh xưng “nhà văn tuổi mới lớn” nhờ những tác phẩm chuyên sáng tác cho lứa tuổi thiếu nhi, thường chứa đựng các bài học ý nghĩa và gần gũi với đời sống học đường. Phong cách sáng tác của Đoàn Thạch Biền luôn được đặc trưng bởi sự giản dị, dễ hiểu, nhưng vẫn giữ được chiều sâu và tính giáo dục cao.

Trong số các tác phẩm của ông, truyện ngắn “Đâu phải thứ gì cũng mua được” là một ví dụ tiêu biểu. Truyện được kể theo ngôi thứ ba với cốt truyện đơn tuyến và mạch truyện rõ ràng, tập trung xoay quanh mâu thuẫn giữa hai nhân vật Thăng và Tín. Qua đó, tác phẩm khéo léo khai thác chủ đề về giá trị thực sự trong cuộc sống. Mặc dù có sự xuất hiện của nhiều nhân vật phụ, nhưng Thăng và người cha của cậu chính là hai nhân vật trung tâm, đóng vai trò then chốt trong việc làm nổi bật và truyền tải thông điệp chính của câu chuyện.

Câu chuyện “Đâu phải thứ gì cũng mua được” kể về Thăng, một cậu bé phải đối mặt với sự bất mãn và tổn thương khi bị bạn cùng lớp là Tín chế nhạo vì không có đủ điều kiện mua những món đồ chơi đắt tiền. Từ chính sự tổn thương đó, người cha đã dành cho Thăng một bài học sâu sắc về những giá trị đích thực không thể mua được bằng tiền. Tác phẩm phản ánh đề tài gia đình và giáo dục, một chủ đề quen thuộc nhưng trở nên mới mẻ và đầy sức thuyết phục qua cách thể hiện sáng tạo của Đoàn Thạch Biền. Xuyên suốt câu chuyện, chủ đề chính là sự đối lập giữa giá trị vật chất và tinh thần, đồng thời ca ngợi một cách mạnh mẽ tình cảm gia đình và lòng tự trọng.

Thăng được khắc họa là một cậu bé với tính cách mạnh mẽ, nhưng lại rất dễ bị tổn thương bởi những lời nói xúc phạm từ bạn bè. Dù hoàn cảnh gia đình không mấy khá giả, cậu lại may mắn được lớn lên trong sự yêu thương và chăm sóc tận tụy của người cha. Hành động dứt khoát của Thăng khi từ chối lời gạ gẫm của Tín không chỉ là một sự phản kháng mạnh mẽ trước cái xấu, mà còn là sự khẳng định giá trị bản thân và lòng tự trọng kiên định của một cậu bé đang trưởng thành. Qua nhân vật Thăng, Đoàn Thạch Biền muốn gửi gắm một thông điệp sâu sắc: giá trị thực sự trong cuộc sống không phải thứ gì cũng có thể mua được bằng tiền.

Những nhân vật phụ như Tín và cha của Thăng đóng vai trò then chốt trong việc làm nổi bật chủ đề của truyện. Tín là đại diện cho những giá trị vật chất, một hình ảnh của những đứa trẻ bị ảnh hưởng bởi cuộc sống giàu sang nhưng lại thiếu đi lòng nhân ái và sự hiểu biết về giá trị tinh thần. Ngược lại, cha của Thăng là biểu tượng của tình yêu thương và sự thông thái, người đã kiên nhẫn dạy cho con mình một bài học sâu sắc về giá trị thực sự trong cuộc sống. Cả hai nhân vật này góp phần làm rõ mâu thuẫn chính trong truyện, đồng thời từ đó nhấn mạnh thông điệp sâu sắc mà tác giả Đoàn Thạch Biền muốn truyền tải.

Truyện ngắn “Đâu phải thứ gì cũng mua được” thể hiện nhiều nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện. Cốt truyện của tác phẩm tuy đơn giản nhưng không kém phần đặc sắc. Tác giả Đoàn Thạch Biền đã khéo léo sử dụng ngôi kể thứ ba, cho phép người đọc nhìn nhận câu chuyện một cách toàn diện và đa chiều, từ đó tạo ra sự khách quan trong việc gửi gắm những bài học và thông điệp sâu sắc.

Đặc biệt, tác giả còn tinh tế dựng nên những tình huống đối lập giữa Thăng và Tín, giữa cha của Thăng và cha của Tín. Chính những sự đối lập này đã làm nổi bật mâu thuẫn trung tâm và chủ đề ý nghĩa của truyện. Cách khắc họa nhân vật qua dòng nội tâm và hành động giúp cho từng cá thể trở nên sống động và chân thực, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm hoặc suy ngẫm.

Về ngôn ngữ, truyện sử dụng ngôn ngữ đơn giản, giàu cảm xúc, mang tính giáo dục cao nhưng không hề khô khan. Ngược lại, ngôn ngữ này rất gần gũi và dễ hiểu đối với lứa tuổi thiếu nhi. Giọng kể nhẹ nhàng, nhưng đôi lúc lại chứa đựng sự châm biếm tinh tế đối với những giá trị vật chất hời hợt, đồng thời ca ngợi sâu sắc những giá trị tinh thần đáng trân quý. Tất cả những yếu tố nghệ thuật này kết hợp lại đã tạo nên một tác phẩm vừa cuốn hút vừa mang tính giáo dục sâu sắc.

Tác phẩm “Đâu phải thứ gì cũng mua được” là một truyện ngắn thành công xuất sắc, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật kể chuyện tinh tế và nội dung sâu sắc. Truyện không chỉ truyền tải một thông điệp nhân văn về giá trị của tình cảm gia đình và lòng tự trọng, mà còn khéo léo phê phán những giá trị vật chất hời hợt, thiếu ý nghĩa trong cuộc sống. Qua câu chuyện này, Đoàn Thạch Biền một lần nữa khẳng định tài năng của mình trong việc sáng tác cho lứa tuổi thiếu nhi, đồng thời gửi gắm những bài học quý giá về ý nghĩa đích thực của cuộc đời mà không phải ai cũng dễ dàng thấu hiểu. So với các tác phẩm cùng đề tài, “Đâu phải thứ gì cũng mua được” vẫn giữ nguyên sức hấp dẫn đặc biệt nhờ sự sáng tạo và chiều sâu ý nghĩa mà truyện mang lại.

“Đâu phải thứ gì cũng mua được” là một tác phẩm đặc sắc, không chỉ cuốn hút bởi câu chuyện hấp dẫn mà còn bởi những bài học sâu sắc mà nó mang lại. Truyện khơi gợi trong lòng người đọc những tình cảm chân thật, như yêu thương gia đình và lòng tự trọng, đồng thời giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về giá trị của những điều không thể mua được bằng tiền. Truyện ngắn này sẽ tiếp tục sống mãi trong lòng người đọc, đặc biệt là những bạn trẻ, như một lời nhắc nhở không ngừng về giá trị thực sự của cuộc sống.

⚠️ Trang web không thu bất kỳ khoản phí nào khi tải tài liệu. Mọi nội dung đều miễn phí cho học sinh và giáo viên.

🚫 Khuyến nghị: Không thực hiện thanh toán dưới bất kỳ hình thức nào cho các quảng cáo hoặc liên kết mạo danh website.

☕ Nếu bạn thấy tài liệu này hữu ích, hãy ủng hộ mình một ly cà phê nhỏ để mình có thêm động lực biên soạn, cập nhật và duy trì website miễn phí, không quảng cáo gây phiền nhé!

☕ Ủng hộ 1 ly cà phê 📲 Quét QR Momo / VietQR

💬 Mỗi tháng có hơn 20.000 học sinh truy cập để học tập miễn phí — cảm ơn bạn đã giúp mình duy trì dự án này! ❤️

Quét QR để ủng hộ

×