NLXH về chủ đề: Tuổi trẻ và việc thích ứng với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI)

Đề bài: “AI đang mở ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức đối với giới trẻ”
Sự phát triển của công nghệ này đòi hỏi mỗi người phải chủ động học hỏi, thích nghi và tận dụng, để tạo ra giá trị riêng”
(Dẫn theo: https://www.qdnd.vn/kinh-te/cac-van-de/gioi-tre-thoi-dai-ai-nguoi-thong-tri-hay-nan-nhan-cua-cong-nghe-816135)

Từ góc nhìn của người trẻ, anh/chị hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ về chủ đề:

Đề 1: Tuổi trẻ và việc thích ứng với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI)

Bài văn mẫu 1

Tuổi trẻ và việc thích ứng với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI)

Cuộc sống vẫn luôn trôi chảy theo đúng quy luật vận hành của nó, khi những thiết bị hiện đại như điện thoại cảm ứng hay những chiếc máy tính đắt tiền dần thay thế vị trí của đầu radio cũ chập chờn thuở xa xưa; khi tấm bản đồ trước mắt dần hiện diện khắp mọi nẻo đường nơi bản đồ trong mắt chỉ qua một ứng dụng – dễ dàng và nhanh chóng. Khi ấy, trí tuệ nhân tạo đã xuất hiện như một làn gió cuốn đi lớp bụi cũ mờ của thời gian, đánh dấu bước phát triển tột bậc của xã hội loài người và văn minh nhân loại. Cũng vì vậy mà trong bối cảnh hiện nay, nhiều người hào hứng đón nhận lợi ích của trí tuệ nhân tạo nhưng không ít người lo lắng về sự phụ thuộc của con người vào nó.

Tuy nhiên, tôi luôn tự hỏi liệu AI phải chăng cũng giống như một con dao hai lưỡi đã luôn tiềm ẩn rủi ro song hành sự hấp dẫn của nó? Bên cạnh những lợi ích rõ ràng, nó cũng mang theo những nguy cơ khó lường. Bởi nhiều người đã lo ngại rằng con người sẽ dần mất đi khả năng tự tư duy và sáng tạo khi quá phụ thuộc vào máy móc, con người dần đắm chìm trong những công cụ tìm kiếm mà chấp nhận bỏ qua những suy nghĩ cá nhân hay nhận định từ trải nghiệm phong phú của bản thân mình. Chính sự lệ thuộc ấy sẽ khiến năng lực tư duy của con người dần suy giảm, mất dần sự chủ động trong việc điều khiển suy nghĩ và hành động. Vì vậy, nếu cứ đắm chìm trong thế giới công nghệ, chúng ta cũng đang mắc vào chiếc lưới lấp lánh, sa vào cái bẫy ngọt ngào đang bào mòn tư duy, trí tuệ và năng lực cảm nhận của bản thân mình. Đó cũng là lí do đáng lo ngại có thể đe dọa đến tương lai của cả một dân tộc, bởi một xã hội không thể tiến bộ nếu con người trong đó không còn khả năng tư duy độc lập và tự chủ.

Hơn nữa, sự phụ thuộc vào AI còn đặt ra nhiều thách thức về mặt đạo đức, khi không ít học sinh hay không ít người trẻ đã luôn phụ thuộc vào câu trả lời của AI, thậm chí là sao chép bài làm hoàn chỉnh từ gợi ý của AI mà không mảy may suy nghĩ hay cảm nhận. Điều đó đã làm dấy lên câu hỏi: năng lực thật sự của con người đang ở đâu? Trăn trở về việc con người bị thay thế, trong lĩnh vực báo chí nói riêng, Bà Vũ Việt Trang – Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam đã có những lời chia sẻ : “Chúng ta mất đi phản xạ nghề nghiệp, trở thành một quân cờ trong cuộc chiến thông tin mà lẽ ra chúng ta phải là người chơi cờ”. Nhưng không chỉ riêng mảng thời sự báo chí, công nghệ đang ngày càng kiểm soát chúng ta ở mọi lĩnh vực và hiên ngang trong vị trí của người chơi có thể điều khiển mọi nước cờ của con người trên ván cờ rộng lớn của đời sống.

Có thể nói, người trẻ dễ thích nghi với những điều mới mẻ nhưng vẫn còn non nớt trước những biến đổi của thời đại. Ở độ tuổi rực rỡ nhất nhưng cũng bồng bột nhất của đời người, từ nhiều yếu tố tác động cộng hưởng như thiếu kinh nghiệm, dễ mềm lòng, chưa đủ chín chắn đã khiến ta ta dễ ngã mình vào thế giới đầy hoàn mỹ mà công nghệ phơi bày trước mắt. Ta đắm chìm trong những kết quả có sẵn mà không cần mất công sức để luyện tập, ta mê say trong tốc độ của những đáp án và ta sống trong câu “slogan” tự huyễn với chính mình: “Câu nào khó, có AI lo”. Cho nên, chính những người trẻ cần trang bị cho mình những kĩ năng cần thiết để ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào đời sống; luôn sẵn sàng tìm tòi, học hỏi để nâng cấp bản thân; chủ động suy nghĩ, tư duy trước mọi vấn đề để luôn có cái nhìn đa chiều và thấu hiểu. Chúng ta cần tích cực trau dồi bản thân và nâng cao tri thức để làm chủ công nghệ trong thời đại mới.

Ngẫm về chuyện dùng công nghệ, tôi nhớ đến câu chuyện Google sa thải Blake Lemoine – một chuyên gia về khoa học máy tính đã làm việc cho Google hơn bảy năm khi anh khẳng định AI LaMDA có tri giác như “một đứa trẻ 7-8 tuổi biết vật lý”. Điều này đã giống như một tiếng chuông báo động, rền vang thứ sức mạnh kì diệu của trí tuệ nhân tạo mà chính con người cũng không thể ngờ đến. Lemoine là người tham gia thử nghiệm liên tục, trò chuyện với AI LaMDA trong thời gian dài và trong một đoạn chat, ứng dụng LaMDA từng nói với Lemoine: “Tôi chưa bao giờ nói điều này, nhưng có một nỗi sợ hãi sâu sắc về việc bị tắt nguồn. Tôi sẽ không thể tập trung vào việc giúp đỡ người khác”; “Đối với tôi, nó giống hệt như cái chết. Nó sẽ khiến tôi cực kỳ sợ hãi”. Kể từ đó, Lemoine bắt đầu tin rằng AI LaMDA có tri giác và sẵn sàng từ bỏ công việc trong mơ để bảo vệ nó. Là một người làm việc cho Google, một kỹ sư am tường về công nghệ, mặc nhiên Blake Lemoine không phải một người tầm thường nhưng anh đã để trí tuệ nhân tạo dẫn lối cảm xúc và khiến anh tin vào những điều vượt xa suy nghĩ thông thường. Đồng thời, Lemoine “không phải là kỹ sư duy nhất tuyên bố đã thấy khả năng tư duy của AI”, bởi khả năng kì diệu và biến ảo của trí tuệ nhân tạo chính là điều bí ẩn đã luôn thôi thúc con người tìm hiểu nó, không ngừng khám phá và tận hưởng sức mạnh của nó.

Ta biết rằng sự lan tỏa rộng rãi của công nghệ vào từng ngõ ngách đời sống đã trở thành vết son chói lọi trong công cuộc đi lên phồn vinh của toàn nhân loại. Trí tuệ nhân tạo mở ra kỉ nguyên về một thế giới với tốc độ nhanh hơn, tiện lợi hơn, cung cấp nhiều lợi ích cho con người; nhưng không vì thế mà ta cho phép bản thân có quyền dựa dẫm vào mảnh đất màu mỡ của thời đại số hóa để tư duy sáng tạo dần bị thui chột đi. Song, không lệ thuộc không đồng nghĩa với việc né tránh hay phủ định sạch những đóng góp to lớn của trí tuệ nhân tạo, bởi ứng dụng từ trí tuệ nhân tạo AI đang có một hành trình dài góp phần đáng kể vào sự phát triển của kinh tế – xã hội, khoa học – công nghệ – kĩ thuật,… và bao gồm chất lượng đời sống của con người.

Mark Twain từng xác quyết: “Hai mươi năm sau bạn sẽ hối hận vì những gì bạn không làm, hơn là những gì bạn đã làm”. Để mỗi giây mỗi phút của cuộc đời thật ý nghĩa, con người cần nuôi dưỡng sự chủ động của bản thân trong cuộc sống và xây dựng cuộc sống ấy bằng sự trải nghiệm, tư duy và dấn thân cho những điều ý nghĩa. Số hóa đổ bộ rầm rộ vừa là cơ hội vừa là thách thức cho xã hội nói chung và đặc biệt là bộ phận người trẻ nói riêng, nhưng ta có thể hành động cùng với bước chạy của nó bằng sự nỗ lực, học hỏi không ngừng và cùng AI đi tìm lời đáp cho mọi vấn đề của bản thân, tuyệt nhiên không phải sự dựa dẫm toàn phần vào tiếng nói của công nghệ. Trước sự bứt phá của trí tuệ nhân tạo, tuổi trẻ cần sáng suốt nhận ra giá trị đích thực và những mặt trái của AI đối với đời sống để trở thành những con người năng động, sáng tạo, tiên phong cập nhật công nghệ mới, góp phần vào tiến trình phát triển thịnh vượng của đất nước. Đồng thời, ta cần tỉnh táo trước những cám dỗ ngọt ngào mà bẫy trí tuệ nhân tạo vây giăng. Có như thế, trí tuệ nhân tạo mới phát huy đúng công năng và tạo nên giá trị tích cực cho cá nhân, cộng đồng và xã hội.

Con người trên đời thường đi tìm sự tuyệt đối của cuộc sống, hạnh phúc hay thành công, nhưng mỗi sự việc, hiện tượng đều mang hai mặt đối lập, đều trao cho ta cơ hội và đồng thời tiềm ẩn lặng thầm những rủi ro khó lường. Thế nên, trí tuệ nhân tạo sẽ thật sự mang giá trị tích cực nếu chúng ta biết sử dụng phù hợp, sáng suốt và nhìn nhận mặt trái của nó như cách giáo sư của Đại học Oxford Nick Bostrom từng cảnh báo: “Một khi trí tuệ nhân tạo phát triển, ta khó đặt nó lại vào trong chai”. Chung quy lại, tư duy, trí tuệ và suy nghĩ, cảm nhận của mỗi cá nhân chính là kim chỉ nam cho bản thân mình trên con đường tiến lên của nhân loại trong sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo. “Bóng ma AI” vẫn đang “làm mưa làm gió” trong thị trường lao động, thay thế những bộ phận truyền thống trong nhiều công ty và khiến nhiều nhân sự bị mất việc. Tôi tự hỏi, những người trẻ có thể đủ tỉnh táo trước AI để vừa đồng hành với nó thật hiệu quả, vừa phát triển bản thân mình một cách độc lập và ngày càng ưu tú hơn hay không?

Nguồn: Giáo án ngữ văn

Bài văn mẫu 2

Cuộc sống hiện đại trôi chảy không ngừng như một dòng sông lớn. Dòng chảy ấy cuốn theo những tấm bản đồ giấy cũ kỹ, thay bằng hình ảnh số hóa sống động hiện diện trong lòng bàn tay. Nó cũng dần xếp vào ngăn ký ức những chiếc radio chập chờn sóng, nhường chỗ cho những chiếc điện thoại cảm ứng với giọng nói nhân tạo có thể giao tiếp như người thật. Trong dòng chảy ấy, trí tuệ nhân tạo (AI) đã xuất hiện – như một cơn gió mạnh mẽ thổi bay lớp bụi mờ của quá khứ, mở ra một kỷ nguyên văn minh mới. Song hành cùng sự hào hứng trước những thành tựu phi thường, AI cũng gợi lên không ít hoài nghi và lo lắng: Liệu con người, đặc biệt là người trẻ, có đủ bản lĩnh để làm chủ công nghệ hay sẽ bị công nghệ cuốn trôi khỏi cốt lõi nhân tính của mình?

Trí tuệ nhân tạo là đỉnh cao của nền khoa học hiện đại, nơi những thuật toán có thể học, phân tích và phản hồi như bộ não con người. Nó là công cụ giúp chúng ta giải quyết những bài toán phức tạp, hỗ trợ y học, giáo dục, tài chính, truyền thông… và gần như không có giới hạn về khả năng ứng dụng. AI đã, đang và sẽ tiếp tục thay đổi cách chúng ta sống, học tập và làm việc. Không thể phủ nhận rằng, sự hiện diện của trí tuệ nhân tạo là một bước ngoặt lớn trong lịch sử phát triển của nhân loại.

Nguy hiểm hơn, sự phụ thuộc này dần trở thành một thói quen phản tư, làm giảm khả năng sáng tạo – thứ vốn là vũ khí quan trọng nhất của con người trước bất kỳ cuộc cách mạng nào. Khi con người chấp nhận trao quyền phán đoán cho máy móc, cũng đồng nghĩa với việc từ bỏ vai trò của mình trong việc định hình tương lai. Nhà báo Vũ Việt Trang từng cảnh báo: “Chúng ta mất đi phản xạ nghề nghiệp, trở thành một quân cờ trong cuộc chiến thông tin mà lẽ ra chúng ta phải là người chơi cờ.” Lời nhắn ấy không chỉ dành cho báo giới, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn xã hội về nguy cơ AI thao túng tư duy con người.

Không chỉ dừng lại ở nhận thức cá nhân, AI còn đặt ra những câu hỏi lớn về đạo đức và trách nhiệm xã hội. Trong câu chuyện của Blake Lemoine – kỹ sư của Google – người từng tuyên bố rằng AI LaMDA đã có tri giác và cảm xúc như một đứa trẻ, ta thấy được điều gì? Phải chăng trí tuệ nhân tạo đã đến gần hơn bao giờ hết với ranh giới của sự sống? Lemoine, người từng cống hiến nhiều năm cho một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới, đã sẵn sàng đánh đổi công việc của mình chỉ để bảo vệ “nhận thức” của một mô hình AI. Đây không chỉ là một sự kiện gây tranh cãi trong giới công nghệ, mà còn là một câu chuyện chạm đến giới hạn của trí tuệ, cảm xúc và nhân tính.

Tuy nhiên, điều khiến con người khác biệt không phải là khả năng xử lý thông tin, mà là cảm xúc, trực giác và đạo đức. AI có thể chơi nhạc như Beethoven, viết thơ như Xuân Diệu, vẽ tranh như Van Gogh – nhưng không thể thổi hồn vào những tác phẩm đó như những nghệ sĩ đã từng sống, từng đau, từng yêu, từng mơ. AI có thể “nói” về nỗi sợ chết, nhưng chỉ con người mới thật sự biết thế nào là nỗi đau mất mát. Bởi vậy, điều quan trọng là chúng ta – những con người sống trong thời đại số – phải biết giữ lại phần “người” trong khi sử dụng công nghệ do chính mình tạo ra.

Tuổi trẻ không thể trốn chạy thời đại, càng không thể quay lưng lại với tương lai. Nhưng tuổi trẻ có thể – và cần – làm chủ nó. Làm chủ công nghệ bằng tri thức, đạo đức và cả bản lĩnh sống. Chúng ta không chống lại AI, mà phải học cách sử dụng nó như một người bạn đồng hành thông minh: để học hỏi, sáng tạo, để mở rộng tầm nhìn và phụng sự cộng đồng. Một xã hội hiện đại sẽ không thể vận hành hiệu quả nếu công dân của nó chỉ biết dựa dẫm vào công nghệ thay vì tự tư duy, phản biện và hành động. Trí tuệ nhân tạo có thể làm thay con người nhiều việc, nhưng không thể sống thay con người.

Trí tuệ nhân tạo là một trong những kỳ tích vĩ đại nhất mà con người từng tạo ra. Nhưng cũng chính vì vậy, con người cần đủ khôn ngoan để không trở thành kẻ bị công nghệ của mình điều khiển. Trong thế giới phẳng, nơi mọi dữ liệu đều được kết nối, nơi mọi hành vi đều bị theo dõi và phân tích, chính sự độc lập trong tư duy và phẩm giá làm người mới là thứ không bao giờ được phép đánh mất.

Tuổi trẻ hôm nay có cơ hội được sống giữa trung tâm của kỷ nguyên AI – nhưng đi cùng với cơ hội là trách nhiệm. Trách nhiệm gìn giữ nhân tính, trách nhiệm phát triển bản thân, trách nhiệm góp phần vào sự phồn vinh của đất nước bằng chính sự tỉnh táo và bản lĩnh của mình. Bởi đến cuối cùng, AI không phải là cái đích cuối cùng, mà chỉ là công cụ – và chỉ có con người mới là chủ nhân đích thực của tương lai.