(MS106) Đề kiểm tra khảo sát chất lượng Văn 9 UBND Quận Nam Từ Liêm

(4,0đ)

– Sống giản dị, giàu tình cảm, dịu dàng, bao dung, yêu thương con cháu và gắn bó sâu sắc với quê hương.

– Có cách giáo dục cháu rất khéo léo, nhẹ nhàng mà sâu sắc, thấm thía (bà đã giúp cháu thay đổi nhận thức, biết trân trọng những giá trị gia đình và quê hương.)

0,5

0,5

– Tác dụng:

+ Diễn tả sinh động dòng suy nghĩ của nhân vật, nhấn mạnh, làm nổi bật sự tương phản/đối lập trong tâm trạng của người cháu: Ban đầu, háo hức, mong chờ về thăm quê nhưng khi vừa đặt chân đến, thực tế không như tưởng tượng, dẫn đến tâm trạng thất vọng, àGiúp khắc họa rõ nét diễn biến tâm lí của nhân vật.

+ Tạo nhịp điệu trôi chảy, tự nhiên, giúp

0,25

0,25

– Bài học về tình yêu quê hương: quê hương không chỉ là nơi chôn nhau cắt rốn, mà còn là nơi lưu giữ những kỷ niệm thiêng liêng, nuôi dưỡng tâm hồn mỗi con người.

– Bài học về sự trân trọng những điều giản dị: hạnh phúc không phải lúc nào cũng đến từ vật chất xa hoa mà đôi khi nằm trong những điều giản dị, bình thường nhất.

– Bài học về tình cảm gia đình và lòng biết ơn: cần biết trân trọng và yêu thương ông bà, cha mẹ khi họ còn bên cạnh, bởi thời gian trôi qua rất nhanh, có những điều một khi đã mất đi thì không thể lấy lại được.

– Bài học về sự trưởng thành trong nhận thức: cuộc sống không chỉ được cảm nhận bằng mắt mà đôi khi phải cảm nhận bằng trái tim, đừng vội đánh giá mọi thứ bằng vẻ bề ngoài mà hãy tìm hiểu sâu hơn để cảm nhận giá trị thực sự của chúng.

(HS có thể sử dụng những cách diễn đạt khác nhau, mỗi ý đúng đạt 0,25 điểm. Trường hợp chỉ nêu được 3 ý đúng nhưng có sự diễn giải trọn vẹn, sâu sắc thì cho điểm tối đa)

II

(6.0đ)

(HS có thể viết theo mô hình đoạn văn diễn dịch, quy nạp, phối hợp…)

* Phân tích nhân vật người cháu (nhân vật xưng “tôi”):

– Giới thiệu chung về nhân vật/Hoàn cảnh của cháu:

+ Là một đứa trẻ sống ở thành phố Hà Nội, quen với cuộc sống tiện nghi.

+ Bao lần mơ ước được về thăm quê nhưng khi về thì mọi thứ không như mong đợi vì quê nội là một xóm nghèo bên kia sông Hồng.

à Hoàn cảnh sống có sự đối lập giữa thành phố và nông thôn.

– Diễn biến tâm trạng của cháu:

+ Khi mới về đến quê: cảm thấy xa lạ, thất vọng trước khung cảnh nghèo nàn, con đường lầy lội, ẩm ướt; hối hận vì đã về quê: Sao mà bẩn thế! Biết thế này, mình chẳng đòi bố cho về nữa. Chê bai món ăn quê: nhăn mặt, Mỡ thế này…Canh chưa cho mì chính….

à Suy nghĩ có phần ích kỷ, thiếu cảm thông, thể hiện tâm lý trẻ con, chưa hiểu được giá trị tinh thần, tình cảm.

+ Khi trò chuyện với bà nội trong đêm trăng rằm: dần nhận ra sự gắn bó thiêng liêng giữa con người với quê hương. Khi nhìn lên bầu trời, cảm nhận được vẻ đẹp của ánh trăng rằm, khơi dậy cảm xúc yêu thương, gắn bó với quê hương: Bà ơi! Trăng ở quê đẹp thật bà ạ!

à Tâm hồn nhạy cảm, có sự thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm. Cảm xúc chuyển từ thờ ơ sang xúc động, yêu mến, trân trọng vẻ đẹp của quê nhà.

+ Từ khi bà mất: tiếc nuối, nhớ thương bà nội, thường xuyên về thăm quê: Hè nào tôi cũng xin bố cho về thăm quê… dồn tất cả tình cảm nhớ thương sâu đậm với bà vào bài tập làm văn tả phong cảnh quê hương. Quê hương có nhiều thay đổi nhưng kí ức vẫn còn nguyên vẹn, hiểu ra rằng: chính bà đã làm xanh mãi ước mơ của tôi.

 à Hiểu những giá trị tinh thần, yêu quý và trân trọng bà, trân trọng quê hương hơn.

=> Nhân vật cháu có sự trưởng thành trong nhận thức và tình cảm, từ thiếu hiểu biết, chưa trân trọng quê hương đã dần thấu hiểu và yêu quý những giá trị bình dị của quê hương và gia đình; điều đó cho thấy tình yêu thương và ký ức tuổi thơ có sức ảnh hưởng sâu sắc đến mỗi con người.

* Phân tích những đặc sắc nghệ thuật:

– Ngôi kể thứ nhất giúp câu chuyện trở nên chân thực, gần gũi và giàu cảm xúc, thể hiện sâu sắc những suy nghĩ, tâm trạng và sự thay đổi trong nhận thức của nhân vật.

– Kết hợp kể với miêu tả sinh động, giàu hình ảnh giúp tái hiện không gian quê hương một cách chân thực, thể hiện vẻ đẹp bình dị, sâu sắc.

– Biện pháp đối lập đã nhấn mạnh sự thay đổi trong nhận thức của nhân vật.

– Sử dụng các câu cảm thán bộc lộ trực tiếp cảm xúc của nhân vật.

– Hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng ánh trăng, luỹ tre làng: Tượng trưng cho vẻ đẹp bình dị, ấm áp của quê hương và tình cảm gia đình.

– Giọng văn nhẹ nhàng, trữ tình, giàu cảm xúc

0,25

0,5

 0,25

Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài khái quát được vấn đề.

HS có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và bằng chứng; đảm bảo các yêu cầu sau:

1. Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận (giải pháp để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc) và nêu sự cần thiết của việc bàn luận về vấn đề (cần có giải pháp thiết thực để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc).

2. Thân bài: Triển khai vấn đề nghị luận bằng hệ thống luận điểm, lí lẽ, bằng chứng

a. Giải thích vấn đề:

– Bản sắc văn hóa dân tộc là những giá trị truyền thống được hình thành qua lịch sử, thể hiện qua ngôn ngữ, phong tục tập quán, tín ngưỡng, nghệ thuật, lối sống, đạo đức,…

– Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là gìn giữ, duy trì, phát triển, lan tỏa những nét đặc trưng về phong tục, tập quán, nghệ thuật, tiếng nói, trang phục,… để không bị mai một (suy giảm/mờ dần, mất đi) theo thời gian.

b. Bàn luận vấn đề:

– Thực trạng của vấn đề:

+ Lối sống và suy nghĩ thay đổi: Giới trẻ chuộng xu hướng phương Tây, ít quan tâm đến phong tục truyền thống. Lối sống nhanh, thực dụng khiến lễ nghĩa, tôn sư trọng đạo, lòng hiếu thảo bị xem nhẹ.

+ Văn hóa ngoại lai lấn át: Phim ảnh, âm nhạc, mạng xã hội giúp văn hóa ngoại dễ dàng xâm nhập, khiến văn hóa truyền thống dần bị lu mờ.

+ Văn hóa phi vật thể mai một: Nghệ thuật dân gian như tuồng, chèo, cải lương, dân ca… ít được giới trẻ quan tâm. Tiếng nói, trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số dần mất đi. Nhiều lễ hội bị biến tướng, thương mại hóa, mất đi ý nghĩa gốc.

(HS lấy bằng chứng phù hợp để các lí lẽ có cơ sở và giàu sức thuyết phục.)

– Nguyên nhân của việc mai một văn hóa dân tộc:

+ Do sự phát triển của công nghệ toàn cầu: Giới trẻ dành nhiều thời gian cho mạng xã hội, giải trí hiện đại hơn là tìm hiểu văn hóa truyền thống. Văn hóa ngoại lai du nhập mạnh mẽ qua phim ảnh, âm nhạc, thời trang, làm lu mờ bản sắc dân tộc.

+ Nhịp sống hiện đại thay đổi thói quen sinh hoạt: Cuộc sống bận rộn khiến nhiều người ít quan tâm đến phong tục, lễ nghi truyền thống, giới trẻ đặc biệt là học sinh ít có cơ hội tiếp cận văn hóa dân gian.

+ Gia đình và nhà trường chưa quan tâm đúng mức trong việc giáo dục văn hóa dân tộc, học sinh ít có cơ hội tiếp cận văn hóa dân gian.

+ Sự thờ ơ của một bộ phận người dân: Nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, coi văn hóa truyền thống là lạc hậu, ít tìm hiểu và thực hành.

+ Một số loại hình nghệ thuật truyền thống chưa có sự sáng tạo trong cách tiếp cận khiến giới trẻ khó tiếp thu và ít hứng thú.

(Hs có thể chia rõ nguyên nhân chủ quan, khách quan)

– Hậu quả của việc mai một văn hóa dân tộc:

+ Mất đi bản sắc dân tộc: Khi không còn gì đặc trưng, văn hóa Việt Nam sẽ dần giống với các nước khác, không còn nét riêng biệt.

+ Nhiều phong tục, nghệ thuật truyền thống bị lãng quên: Nếu không được gìn giữ, các loại hình như tuồng, chèo, cải lương, dân ca… có thể biến mất.

+ Giới trẻ bị ảnh hưởng quá nhiều bởi văn hóa nước ngoài: Nhiều bạn chỉ quan tâm đến phim ảnh, âm nhạc nước ngoài mà quên đi văn hóa của dân tộc mình, ít gắn kết, quan tâm đến gia đình, thờ ơ với cộng đồng.

+ Ảnh hưởng đến du lịch và kinh tế: Khi các giá trị truyền thống mất dần, du lịch Việt Nam sẽ kém hấp dẫn, dẫn đến ít du khách hơn.

c. Nêu ý kiến trái chiều và phản bác:

HS có thể nêu ra một số ý kiến trái chiều và phản bác ý kiến đó, ví dụ:

– Hội nhập quốc tế tất yếu sẽ làm mất dần văn hóa truyền thống, không thể bảo tồn mãi/ không cần thiết phải bảo tồn à Phản bác: Hội nhập không đồng nghĩa với đánh mất bản sắc, nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc vẫn giữ vững văn hóa trong khi hiện đại hóa mạnh mẽ.

– Văn hóa truyền thống đã lỗi thời, không còn phù hợp với xã hội hiện đại. à Phản bác: Nhiều giá trị truyền thống như đạo đức, lễ nghĩa, phong tục vẫn có giá trị bền vững và cần thích ứng với thời đại mới.

d. Giải pháp bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

HS nêu được ít nhất 3 giải pháp:

* Giáo dục ý thức giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc:

– Người thực hiện: Nhà trường (thầy cô, học sinh), gia đình, các tổ chức xã hội.

– Cách thực hiện: Đưa văn hóa dân tộc vào chương trình học thông qua môn Lịch sử, Ngữ văn, Nghệ thuật. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, giao lưu văn hóa, trại hè truyền thống.

– Phương tiện hỗ trợ: Sách, phim tài liệu, ứng dụng học tập.

– Kết quả: Nâng cao nhận thức, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về văn hóa dân tộc.

* Bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa

– Người thực hiện: Chính quyền, nhà nghiên cứu, cộng đồng.

– Cách thực hiện: Bảo vệ, phục dựng di tích, làng nghề truyền thống. Khuyến khích nghệ nhân truyền dạy nghệ thuật dân gian.

– Phương tiện hỗ trợ: Chính sách tài trợ, quỹ bảo tồn văn hóa.

– Kết quả: Giữ gìn và phát triển các giá trị văn hóa lâu dài.

* Ứng dụng công nghệ để quảng bá văn hóa dân tộc

– Người thực hiện: Doanh nghiệp, nghệ sĩ, nhà sáng tạo nội dung…

– Cách thực hiện: Sản xuất phim ảnh, âm nhạc, trò chơi điện tử dựa trên yếu tố văn hóa Việt Nam. Quảng bá văn hóa qua mạng xã hội, YouTube, TikTok.

– Phương tiện hỗ trợ: Công nghệ truyền thông, Internet.

– Kết quả: Giới trẻ dễ dàng tiếp cận văn hóa truyền thống theo cách hiện đại.

* Phát triển du lịch văn hóa

– Người thực hiện: Nhà nước, doanh nghiệp du lịch, cộng đồng địa phương.

– Cách thực hiện: Tổ chức tour du lịch làng nghề, lễ hội truyền thống. Quảng bá ẩm thực, trang phục dân tộc trong du lịch.

– Phương tiện hỗ trợ: Chính sách du lịch, phương tiện truyền thông.

– Kết quả: Vừa bảo tồn văn hóa, vừa phát triển kinh tế.

* Khuyến khích sử dụng sản phẩm mang bản sắc dân tộc

– Người thực hiện: Doanh nghiệp, nhà thiết kế, người tiêu dùng.

– Cách thực hiện: Sản xuất thời trang, đồ thủ công mang yếu tố truyền thống nhưng phù hợp thị hiếu hiện đại. Vận động người dân ưu tiên sử dụng sản phẩm văn hóa Việt.

– Phương tiện hỗ trợ: Quảng bá trên phương tiện truyền thông.

– Kết quả: Văn hóa truyền thống được ứng dụng vào đời sống hiện đại.

3. Kết bài:

– Khẳng định tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và ý nghĩa, sự cần thiết của việc đưa ra những giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

– Nêu ra lời khuyên/Liên hệ bản thân

0,5

2,0

0,25

0,25

0,25

0,25

0,25

0,75

 0,5