(MS25) ĐỀ THI CHỌN HSG CẤP TỈNH THCS NĂM 2025 QUẢNG NINH

KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH THCS NĂM 2025

Môn thi: NGỮ VĂN – Bảng A

ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)

Đọc bài thơ sau và thực hiện các yêu cầu:

                                 Giấc khuya

                     Chị gió trở mình xào xạc

                     Trên cành me trước hiên nhà

                     Những chiếc lá vàng mơ ngủ

                     Nhẹ chân nhảy xuống chậu hoa

                     […]

                     Dòng sông thở đều tiếng sóng

                     Đắp lên tấm chăn trăng vàng

                     Con thuyền cũng vào giấc mộng

                     Trong chiếc màn sương mơ màng

 

                     Chỉ có bà trăng là thức

                     Canh cho giấc ngủ êm đềm

                     Ông mặt trời hay ngủ trước

                     Để mai đánh thức mọi người.

(Nguyễn Lãm Thắng, Giấc mơ buổi sáng, NXB Văn học, 2017)

Câu 1. (2,0 điểm) Phân tích hiệu quả biện pháp tu từ nhân hoá trong khổ thơ cuối.

Câu 2. (2,0 điểm) Qua bài thơ em rút ra bài học nào ý nghĩa nhất với bản thân? Vì sao?

VIẾT (16,0 điểm)

Câu 1. (6,0 điểm)

Từ ngữ liệu ở phần Đọc hiểu, hãy viết bài văn nghị luận nêu suy nghĩ của em về cách nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên cho thế hệ trẻ.

Câu 2. (10,0 điểm)

Trong tiểu luận Theo dòng, nhà văn Thạch Lam phát biểu:

Công việc của nhà văn là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trông nhìn và thưởng thức.

(Dẫn theo Vương Trí Nhàn – Nhà văn tiền chiến và quá trình hiện đại hóa,

NXB Đại học Quốc gia, HN, 2005, trang 294)

Em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên qua truyện ngắn sau:

Con sáo của Hoàn

Đã từ lâu, Hoàn ao ước có một con chim sáo. Một con sáo chân chì, mỏ vàng, lông đen nhánh. Em sẽ bắt châu chấu, mua chuối chín cho sáo ăn, dạy sáo hót tiếng người, sáo sẽ biết chào mỗi khi mẹ Hoàn đi làm về… Hoàn đã có sẵn chiếc lồng rất đẹp, vót toàn bằng cật tre, sẵn cả một chiếc chén gốm xinh xắn để đựng nước cho sáo uống. Hoàn mê sáo đến nỗi đêm ngủ em cũng mê thấy chú sáo của em đập cánh hót lảnh lót bên tai…

Bố đã hứa: chủ nhật tới sẽ đưa Hoàn lên nhà một người bán chim ở Nghi Tàm, mua cho em con sáo nào đẹp nhất mà em thích. […]

Nhà người bán chim ở cuối một cái ngõ sâu rợp mát. Hoàn như lạc vào một thế giới của chim. Vô số lồng chim treo dọc hiên, dưới bao cành cao cành thấp trong vườn. Mấy cái lồng bằng lưới kẽm to như mấy cái phòng con đặt dưới đất. Những chú hoàng yến lông vàng óng, bạch yến lông trắng muốt, cả một chú yến lửa đỏ rực, mắt, mỏ và chân cũng đỏ như lửa. Nghe đâu giống yến này ở mãi tận những hòn đảo ở bên kia Philippin xa xôi. Hoạ mi to nhỏ thi nhau hót, hàng trăm con chào mào, ri đá, sẻ đồng mới bẫy về kêu loạn xạ, lông tơ rụng bay lả tả, những đôi uyên ương hiền hậu mơ màng, chụm đầu vào nhau, lông ức óng ánh sắc cầu vồng. Rất nhiều vẹt đậu trên các xà gỗ, chân buộc những sợi xích sắt nhỏ xíu. Những con vẹt lộng lẫy kêu khàn khàn the thé, nửa như cãi cọ, nửa như càu nhàu nhiếc móc. Hoàn giật bắn người, có ai giật tóc em: một chú vẹt to, mỏ khoằm, gườm gườm nhìn vào mặt em bằng             con mắt nghiêm khắc. […]

Ông chủ đưa em ra chái nhà. Chao ôi, ngỡ như mơ: bao nhiêu là chim sáo trong hàng chục cái lồng. Con nào cũng đẹp, con nào Hoàn cũng thích. Bố chỉ con này, Hoàn lại thấy một con khác hay hơn. Sau cùng ông chủ bắt cho Hoàn một chú sáo sậu còn non nhưng đẹp tuyệt. Bộ lông mượt mà đen nhấp nhánh, những chấm trắng nổi bật ở cổ, ở chân, đỏm dáng như thắt nơ và đi tất trắng. Cái mỏ vàng óng ánh, đôi mắt nhỏ trong veo, cái đầu ngẩng cao vừa kiêu hãnh vừa thơ dại. Ông bán chim bảo: con sáo này ông mới bẫy được hôm qua, trên ngọn đa cạnh hồ. Đúng là con sáo Hoàn ao ước! Ngực em đập mạnh, môi se lại, không nói được lời nào nữa. Em ôm chặt cái lồng có con sáo vào ngực.

Hai bố con chào ông bán chim ra về. Tới cửa, bỗng nghe tiếng chim kêu cuống quýt. Một con sáo từ cao lao xuống, sà quanh Hoàn và cái lồng, nó hót nấc lên, sợ hãi và giận dữ bay quanh người Hoàn.

– Gì thế?

– Con chim mẹ, nó thấy con nó bị mang đi. Không sao cả, cháu cứ về đi!

Hai bố con lên xe. Hoàn vui sướng ôm lồng sáo ngồi sau. Con sáo mẹ vẫn bay theo, chốc chốc lại liệng xuống sát đầu Hoàn. Con sáo trong lồng cũng nhận ra mẹ. Nó hối hả kêu rối rít, nhảy lên đập cánh loạn xạ. Cái lồng run lật đật dưới tay Hoàn. Em cúi xuống, dỗ dành chú sáo non:

– Sáo à! Đừng sợ! Đừng theo mẹ nữa! Sáo về với anh thích lắm! Sáo muốn gì cũng được. Đừng theo mẹ nữa mà!

Mặc những lời âu yếm của Hoàn, con sáo con vẫn nghển cổ kêu tìm mẹ. Hoàn lo âu nhìn lên: xe đạp đi nhanh, con sáo mẹ vẫn bay theo, có quãng đông người sáo mẹ bay lên, chuyển từ cây này sang cây khác, nhưng không lúc nào rời chiếc xe đạp có lồng sáo con.

Dỗ dành mãi không được, Hoàn im lặng bần thần. Con sáo con cố chui cánh ra khỏi lồng, cái đầu bé bỏng của nó đập mạnh vào những nan cứng, vài sợi lông rụng xuống vạt áo Hoàn.

Tới gần nhà, bố đỗ xe lại, hai bố con đi bộ vào ngõ. Dường như biết rằng sắp đến lúc phải xa hẳn con, sáo mẹ tuyệt vọng kêu lạc cả tiếng. Quên cả sợ, nó sà xuống đập phải chiếc xe đạp, lao xuống đất, cánh đập tung bụi cát. Sáo con vặn mình, cái mỏ vàng há ra run rẩy. Hoàn đứng im, đầu cúi xuống.

– Thế nào, ta vào nhà chứ! – Bố nhắc khẽ.

Hoàn cứ đứng lạng như thế mãi, rồi rụt rè nói:

– Bố ạ, hay là… hay là… ta thả con sáo ra…

– Con nói sao? – Bố ngạc nhiên. – Thả con sáo ra ư?

– Vâng. – Hoàn nói một cách khó nhọc. – Thả nó ra, kẻo tội bố ạ.

Im lặng một lát, em thở dài:

– Phải xa mẹ, nó chết mất…

Bố ngồi xuống, đặt hai tay vào má Hoàn, nâng mặt em lên, nhìn lâu vào mắt em, bố hỏi:

– Con đã nghĩ kĩ chưa?

– Nghĩ kĩ rồi ạ.

– Thế thì con tự tay mở lồng cho sáo ra đi!

Hoàn cắn môi. Em nhìn lại con sáo yêu quý của em, rồi, như đã quyết, em quay mặt đi, đưa tay nhấc cái cửa lồng. Con sáo nhỏ lùi lại, ngơ ngác, rồi vội vã bay vút ra như một viên đạn. Con sáo mẹ lao đến, hai mẹ con bay chấp chới, quấn quýt rồi đậu lên một cành xoan cao. Sáo mẹ rối rít xỉa lông cho con, hai cái mỏ vàng lấp lánh dưới mặt trời.

Hoàn lặng lẽ nhìn lên. Em vẫn còn bàng hoàng, mắt nheo lại vì chói nắng.

Hai mẹ con con sáo đã chuyển lên ngọn bàng, bay về phía những rặng sấu cao. Hai chấm đen nhỏ khuất hẳn vào những vòm lá cây rực rỡ ánh sáng.

Như hiểu rằng không thể đứng mãi ở đây được, Hoàn bảo bố:

– Về thôi bố ạ.

Bố em cúi xuống, xách cái lồng chim rỗng không. Hai bố con đi vào nhà. Bàn tay to lớn của bố nắm chặt bàn tay bé nhỏ của Hoàn.

(Xuân Quỳnh, Những truyện hay viết cho thiếu nhi,

NXB Kim Đồng, 2019, trang 120-126)

* Chú thích: Xuân Quỳnh (1942-1988), quê quán xã Lã Khê, thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Bà là một trong những nhà thơ nữ tiêu biểu của thơ ca hiện đại Việt Nam. Bà nổi tiếng với nhiều bài thơ như Thuyền và biển, Sóng, Thơ tình cuối mùa thu, Tiếng gà trưa… Không chỉ có thơ, bà còn viết nhiều truyện ngắn dành cho thiếu nhi với một tình yêu đặc biệt.

————————- HẾT ————————-

ĐÁP ÁN BẢNG A

ĐỀ BẢNG B

ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:

(1) Hạnh phúc vô bờ bến của nghề giáo là chúng ta nhìn thấy nụ cười trên môi con trẻ, nhìn thấy những cử chỉ ân cần của các em với mẹ, với cha với ông bà và những người thân thiết; và hơn thế đó là sự đổi thay, sự tử tế sau mỗi buổi đến trường.

(2) Hạnh phúc vô bờ bến của nghề giáo là con trẻ ngây ngô mỗi ngày hiểu biết nhiều hơn, khôn lớn hơn, thông minh hơn và dần dà trách nhiệm hơn với chính bản thân, với gia đình và với xã hội.

(3) Hạnh phúc vô bờ bến của nghề giáo là chúng ta đang gieo tình yêu thương để yêu thương trỗi dậy trong mỗi con người, vì chỉ có thấu hiểu mới có được yêu thương và yêu thương sẽ xóa đi những nỗi oán hờn. Vui mừng xiết bao, khi mỗi con trẻ lớn lên cảm nhận niềm vui mỗi khi làm những điều tốt với người khác, và biết chùng lòng trước những hoàn cảnh đáng thương.

(4) Sự trưởng thành của học trò, sự an vui của mỗi gia đình, của xã hội là niềm sung sướng của mỗi chúng ta, những người đi xây đắp tâm hồn và trí tuệ, đặt lên bệ phóng tương lai cho bao thế hệ.

(Nguyễn Văn Minh, Những lời chia sẻ,

NXB Đại học Sư phạm, năm 2023, trang 118-119)

Câu 1. (2,0 điểm) Nghệ thuật lập luận của người viết có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung đoạn trích?

Câu 2. (2,0 điểm) Phân tích ý nghĩa của việc lặp lại cụm từ Hạnh phúc vô bờ bến của nghề giáo trong đoạn (1), (2), (3).

Câu 3. (2,0 điểm) Qua đoạn trích, em rút ra được bài học nào có ý nghĩa nhất với bản thân? Vì sao?

VIẾT (14,0 điểm)

Câu 1. (4,0 điểm)

Từ ngữ liệu ở phần Đọc hiểu, em hãy viết đoạn văn nghị luận nêu suy nghĩ về vai trò của thầy cô giáo trong cuộc đời mỗi con người.

Câu 2. (10,0 điểm)

Trong tiểu luận Theo dòng, nhà văn Thạch Lam phát biểu:

Công việc của nhà văn là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trông nhìn và thưởng thức.

(Dẫn theo Vương Trí Nhàn – Nhà văn tiền chiến và quá trình hiện đại hóa,

NXB Đại học Quốc gia, HN, 2005, trang 294)

Em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên qua truyện ngắn sau:

Con sáo của Hoàn

Đã từ lâu, Hoàn ao ước có một con chim sáo. Một con sáo chân chì, mỏ vàng, lông đen nhánh. Em sẽ bắt châu chấu, mua chuối chín cho sáo ăn, dạy sáo hót tiếng người, sáo sẽ biết chào mỗi khi mẹ Hoàn đi làm về… Hoàn đã có sẵn chiếc lồng rất đẹp, vót toàn bằng cật tre, sẵn cả một chiếc chén gốm xinh xắn để đựng nước cho sáo uống. Hoàn mê sáo đến nỗi đêm ngủ em cũng mê thấy chú sáo của em đập cánh hót lảnh lót bên tai…

Bố đã hứa: chủ nhật tới sẽ đưa Hoàn lên nhà một người bán chim ở Nghi Tàm, mua cho em con sáo nào đẹp nhất mà em thích. […]

Nhà người bán chim ở cuối một cái ngõ sâu rợp mát. Hoàn như lạc vào một thế giới của chim. Vô số lồng chim treo dọc hiên, dưới bao cành cao cành thấp trong vườn. Mấy cái lồng bằng lưới kẽm to như mấy cái phòng con đặt dưới đất. Những chú hoàng yến lông vàng óng, bạch yến lông trắng muốt, cả một chú yến lửa đỏ rực, mắt, mỏ và chân cũng đỏ như lửa. Nghe đâu giống yến này ở mãi tận những hòn đảo ở bên kia Philippin xa xôi. Hoạ mi to nhỏ thi nhau hót, hàng trăm con chào mào, ri đá, sẻ đồng mới bẫy về kêu loạn xạ, lông tơ rụng bay lả tả, những đôi uyên ương hiền hậu mơ màng, chụm đầu vào nhau, lông ức óng ánh sắc cầu vồng. Rất nhiều vẹt đậu trên các xà gỗ, chân buộc những sợi xích sắt nhỏ xíu. Những con vẹt lộng lẫy kêu khàn khàn the thé, nửa như cãi cọ, nửa như càu nhàu nhiếc móc. Hoàn giật bắn người, có ai giật tóc em: một chú vẹt to, mỏ khoằm, gườm gườm nhìn vào mặt em bằng             con mắt nghiêm khắc. […]

Ông chủ đưa em ra chái nhà. Chao ôi, ngỡ như mơ: bao nhiêu là chim sáo trong hàng chục cái lồng. Con nào cũng đẹp, con nào Hoàn cũng thích. Bố chỉ con này, Hoàn lại thấy một con khác hay hơn. Sau cùng ông chủ bắt cho Hoàn một chú sáo sậu còn non nhưng đẹp tuyệt. Bộ lông mượt mà đen nhấp nhánh, những chấm trắng nổi bật ở cổ, ở chân, đỏm dáng như thắt nơ và đi tất trắng. Cái mỏ vàng óng ánh, đôi mắt nhỏ trong veo, cái đầu ngẩng cao vừa kiêu hãnh vừa thơ dại. Ông bán chim bảo: con sáo này ông mới bẫy được hôm qua, trên ngọn đa cạnh hồ. Đúng là con sáo Hoàn ao ước! Ngực em đập mạnh, môi se lại, không nói được lời nào nữa. Em ôm chặt cái lồng có con sáo vào ngực.

Hai bố con chào ông bán chim ra về. Tới cửa, bỗng nghe tiếng chim kêu cuống quýt. Một con sáo từ cao lao xuống, sà quanh Hoàn và cái lồng, nó hót nấc lên, sợ hãi và giận dữ bay quanh người Hoàn.

– Gì thế?

– Con chim mẹ, nó thấy con nó bị mang đi. Không sao cả, cháu cứ về đi!

Hai bố con lên xe. Hoàn vui sướng ôm lồng sáo ngồi sau. Con sáo mẹ vẫn bay theo, chốc chốc lại liệng xuống sát đầu Hoàn. Con sáo trong lồng cũng nhận ra mẹ. Nó hối hả kêu rối rít, nhảy lên đập cánh loạn xạ. Cái lồng run lật đật dưới tay Hoàn. Em cúi xuống, dỗ dành chú sáo non:

– Sáo à! Đừng sợ! Đừng theo mẹ nữa! Sáo về với anh thích lắm! Sáo muốn gì cũng được. Đừng theo mẹ nữa mà!

Mặc những lời âu yếm của Hoàn, con sáo con vẫn nghển cổ kêu tìm mẹ. Hoàn lo âu nhìn lên: xe đạp đi nhanh, con sáo mẹ vẫn bay theo, có quãng đông người sáo mẹ bay lên, chuyển từ cây này sang cây khác, nhưng không lúc nào rời chiếc xe đạp có lồng sáo con.

Dỗ dành mãi không được, Hoàn im lặng bần thần. Con sáo con cố chui cánh ra khỏi lồng, cái đầu bé bỏng của nó đập mạnh vào những nan cứng, vài sợi lông rụng xuống vạt áo Hoàn.

Tới gần nhà, bố đỗ xe lại, hai bố con đi bộ vào ngõ. Dường như biết rằng sắp đến lúc phải xa hẳn con, sáo mẹ tuyệt vọng kêu lạc cả tiếng. Quên cả sợ, nó sà xuống đập phải chiếc xe đạp, lao xuống đất, cánh đập tung bụi cát. Sáo con vặn mình, cái mỏ vàng há ra run rẩy. Hoàn đứng im, đầu cúi xuống.

– Thế nào, ta vào nhà chứ! – Bố nhắc khẽ.

Hoàn cứ đứng lạng như thế mãi, rồi rụt rè nói:

– Bố ạ, hay là… hay là… ta thả con sáo ra…

– Con nói sao? – Bố ngạc nhiên. – Thả con sáo ra ư?

– Vâng. – Hoàn nói một cách khó nhọc. – Thả nó ra, kẻo tội bố ạ.

Im lặng một lát, em thở dài:

– Phải xa mẹ, nó chết mất…

Bố ngồi xuống, đặt hai tay vào má Hoàn, nâng mặt em lên, nhìn lâu vào mắt em, bố hỏi:

– Con đã nghĩ kĩ chưa?

– Nghĩ kĩ rồi ạ.

– Thế thì con tự tay mở lồng cho sáo ra đi!

Hoàn cắn môi. Em nhìn lại con sáo yêu quý của em, rồi, như đã quyết, em quay mặt đi, đưa tay nhấc cái cửa lồng. Con sáo nhỏ lùi lại, ngơ ngác, rồi vội vã bay vút ra như một viên đạn. Con sáo mẹ lao đến, hai mẹ con bay chấp chới, quấn quýt rồi đậu lên một cành xoan cao. Sáo mẹ rối rít xỉa lông cho con, hai cái mỏ vàng lấp lánh dưới mặt trời.

Hoàn lặng lẽ nhìn lên. Em vẫn còn bàng hoàng, mắt nheo lại vì chói nắng.

Hai mẹ con con sáo đã chuyển lên ngọn bàng, bay về phía những rặng sấu cao. Hai chấm đen nhỏ khuất hẳn vào những vòm lá cây rực rỡ ánh sáng.

Như hiểu rằng không thể đứng mãi ở đây được, Hoàn bảo bố:

– Về thôi bố ạ.

Bố em cúi xuống, xách cái lồng chim rỗng không. Hai bố con đi vào nhà. Bàn tay to lớn của bố nắm chặt bàn tay bé nhỏ của Hoàn.

(Xuân Quỳnh, Những truyện hay viết cho thiếu nhi,

NXB Kim Đồng, 2019, trang 120-126)

* Chú thích: Xuân Quỳnh (1942-1988), quê quán xã Lã Khê, thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Bà là một trong những nhà thơ nữ tiêu biểu của thơ ca hiện đại Việt Nam. Bà nổi tiếng với nhiều bài thơ như Thuyền và biển, Sóng, Thơ tình cuối mùa thu, Tiếng gà trưa… Không chỉ có thơ, bà còn viết nhiều truyện ngắn dành cho thiếu nhi với một tình yêu đặc biệt.

ĐÁP ÁN BẢNG B