Đề thi HSG khối 11 – Trại hè Hùng Vương lần thứ XVIII-Hoà Bình 2024

Đảm bảo các tiêu chí hình thức của kiểu bài nghị luận xã hội.

Biết cách sử dụng các thao tác lập luận, vận dụng các nguồn tri thức khác nhau (tri thức sách vở, tri thức đời sống, đặc biệt là những trải nghiệm bản thân…) để nêu và làm sáng tỏ các luận điểm của mình.

Làm rõ nội hàm của các từ khóa:

– “màng lọc”: là một hình ảnh ẩn dụ cho khả năng biết gạn lọc để giữ lại những thứ hữu ích, loại bỏ những cái vô ích, không có giá trị, thậm chí độc hại.

– “thời đại số”: thời đại bùng nổ của thông tin dưới tác động của công nghệ.

– “kĩ năng sống còn”: kĩ năng quan trọng, có vai trò thiết yếu, không thể thiếu

Thông điệp: mỗi cá nhân cần chủ động xây dựng khả năng/ tạo dựng kĩ năng chắt lọc thông tin cho sự tồn tại và phát triển lành mạnh của bản thân.

2.2 Bàn luận thí sinh có thể triển khai bài viết theo nhiều hướng và nhiều luận điểm khác nhau nhưng cần đảm bảo một số ý cơ bản sau:

3,0

+ Tác động tích cực: có tính toàn cầu; đa dạng, phong phú; cập nhật; tự do truy cập… => tiện lợi, mở ra nhiều lựa chọn đáp ứng yêu cầu đa dạng của mỗi cá nhân.

+ Tác động tiêu cực: không có kiểm soát; hiệu ứng đám đông; luôn đeo bám… => gây nhiễu loạn, thậm chí trở thành cạm bẫy cho cá nhân

b. Vì sao tạo lập màng lọc thông tin là kĩ năng sống còn của cá nhân trong thời đại số [1,0]

+ màng lọc thông tin chi phối đến sự tồn tại, phát triển sinh học lành mạnh của cá nhân (lựa chọn nước uống, thực phẩm… – các nhu cầu sinh học)

+ màng lọc thông tin chi phối đến sự tồn tại, phát triển nhân cách (tri thức, khát vọng, định hướng phát triển, quan hệ xã hội…) lành mạnh của cá nhân

c. Cần điều gì để tạo lập một màng lọc thông tin hữu ích cho mỗi cá nhân [1,0]

– Cần có một nền tảng trí tuệ, đạo đức và những hiểu biết về pháp luật để phân biệt được tính thật /giả, phải/ trái, đúng/ sai của thông tin

– Trước những thông tin còn băn khoăn, nghi ngờ biết cách kiểm chứng sự đúng/sai bằng cách tra cứu các nguồn tin cậy trên mạng hoặc xin tư vấn từ bố mẹ, thầy cô, bạn bè…

– Liên hệ, Mở rộng: [1,0]

+ Màng lọc thông tin của cá nhân giúp ích gì cho môi trường thông tin chung từ đó tác động đến những vấn đề chung của cộng đồng.

+ Vai trò hỗ trợ của cộng đồng trong việc xây dựng màng lọc thông tin của mỗi cá nhân.

+ Tạo lập màng lọc thông tin không có nghĩa là ngăn trở con người khám phá những điều mới mẻ hay cản bước con người thoát ra khỏi vùng an toàn của bản thân. Màng lọc thông tin cũng cần được cập nhật, chỉnh sửa để phù hợp với mục tiêu phát triển của bản thân trong những thời điểm khác nhau.

– Bài học: [0,5]

+ Chủ động và năng động trong tạo lập màng lọc thông tin cho cá nhân

+ Có ý thức xây dựng môi trường thông tin lành mành của cộng đồng (đối thoại, phản biện với những luồng thông tin độc hại, tiêu cực…)

– Dẫn chứng được lấy từ thực tế đời sống, phải làm sáng tỏ và có được sự thuyết phục cho vấn đề cần bình luận hay mở rộng. Dẫn chứng cần đa dạng (từ thực tiễn của Việt Nam cũng như thế giới)

– Trải nghiệm bản thân tự nó là một dẫn chứng minh họa. Trải nghiệm bản thân luôn cần thiết với kiểu bài nghị luận xã hội nhưng với kiểu đề này những trải nghiệm của bản thân sinh động, thiết thực là đặc biệt cần thiết để tăng sức thuyết phục và hấp dẫn.

Đảm bảo các tiêu chí hình thức của kiểu bài nghị luận văn học.

Cần phát huy đồng thời các kĩ năng:

– Kĩ năng phân tích – nhận diện những yêu cầu trọng tâm của đề

– Kĩ năng trình bày vấn đề một cách logic, hệ thống

– Kĩ năng cảm thụ và lựa chọn dẫn chứng tương thích với các luận điểm về lí luận văn học.

– Hành trình sáng tạo của người cầm bút: quá trình lâu dài bền bỉ, được đánh dấu bằng những cột mốc, bằng khả năng “thoát xác” để không ngừng làm mới mình.

– Bóng mình: ẩn dụ về những tác phẩm lớn, kết tinh những năng lực sáng tạo ở một thời điểm nào đó nhưng cũng vì thế mà tạo thành quán tính, tạo thành giới hạn của người cầm bút.

=> “không sợ bóng mình”: ý thức vượt qua giới hạn bản thân, thách thức những giới hạn được tạo ra bởi những tác phẩm thành công của mình. Đây là quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Ngọc Tư, cũng là quy luật phổ biến ở những cây bút tài năng đích thực.

2.2.1     Không sợ bóng mình = Không lặp lại chính mình: đòi hỏi khắc nghiệt của sáng tạo văn học

– Sáng tạo luôn khao khát đỉnh cao nhưng những đỉnh cao đó cũng đổ bóng xuống hành trình sáng tác của người cầm bút.

=> đòi hỏi không lặp lại người khác là chưa đủ mà còn là không lặp lại chính mình. Đây là một đòi hỏi hết sức khắc nghiệt những không thể né tránh (đặc biệt là đối với những cây bút đã sớm có được những thành tựu như Nguyễn Ngọc Tư).

2.2.2     Cần những gì để người cầm bút có thể “không sợ bóng mình”

– Chống lại sự cám dỗ của thị hiếu đám đông (một cám dỗ không dễ vượt qua trong môi trường sáng tác văn học hiện đại). Không hiếm khi còn là sự đối đầu, thách thức với những giới hạn của cộng đồng tiếp nhận

– Nhận rõ rằng: bóng mình là “tự mình tạo ra”, tự khiến mình “sợ nó đến tê liệt” => Không tự mê, tự chiêm ngưỡng bản thân, không tự nhốt mình trong giới hạn sẵn có.

– Hai điểm nêu trên đã được Nguyễn Ngọc Tư ý thức rất rõ. Đánh giá cao điều đó nhưng cũng cần có sự đối thoại trở lại với Nguyễn Ngọc Tư: ý thức “không sợ bóng mình” là đáng trân trọng nhưng ngay cả khi đã có được ý thức này thì việc thực sự vượt qua bóng mình là không dễ dàng, không phải lúc nào cũng trở thành hiện thực. Để vượt qua bóng mình người cầm bút, vì thế, cũng cần đến:

+ sự gắn bó với đời sống (để hấp thu những dưỡng chất mới, hình thành những trải nghiệm mới -> hình thành cách nhìn mới)

+ trong thời đại toàn cầu hóa: nhà văn cũng còn là người có năng lực tiếp nhận, học tập những kinh nghiệm sáng tác từ những “người khổng lồ” của truyền thống, của những nền văn học khác…

1,5

0,75

0,75

0,5

0,5

+ không sợ bóng mình -> tạo ra sự khác biệt/ cái mới

+ không phải cái mới nào cũng trở thành đỉnh cao, cũng lập tức trở thành đỉnh cao nhưng người viết chỉ có thể cầm bút khi luôn nuôi dưỡng trong mình sự khác biệt.

+ người đọc/ cộng đồng độc giả cũng cần hiểu, chia sẻ và trân trọng với khát vọng làm mới đầy phiêu lưu và không hề được đảm bảo bằng một thành công tất yếu của người cầm bút

Cần huy động được dẫn chứng từ những cây bút có ý thức, có khả năng làm mới mình trong hành trình sáng tác.

Cần làm rõ được những khó khăn, thách thức trong hành hành trình vượt qua bóng mình.