ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN BA ĐÌNH
TRƯỜNG THCS GIẢNG VÕ
ĐỀ KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG ĐẦU NĂM
NĂM HỌC 2024-2025
Môn: NGỮ VĂN 9
Thời gian làm bài: 90 phút
PHẦN I. ĐỌC – HIỂU (4,0 điểm)
Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu.
GIAO LONG NGỦ NHỜ
(Trích)
Vùng ba đảo núi Côn Luân là nơi danh thắng của châu Bạch Thông. Tương truyền thuở trước, một hôm các xã Nam Mẫu ở vùng ấy mở hội Võ giả(1), người đi xem bốn phương kéo đến rất đông. Có một bà lão, áo quần rách rưới, mình mẩy ghẻ lở, tứ đâu đến xin ăn. Mọi người ngại bẩn, đều xua đuổi, nên bà không xin được tý gì. Chiều tối bà quay về, trên đường qua xã Nam Mẫu gặp hai mẹ con một người đàn bà. Bà bèn thuật chuyện lại cho họ nghe. Hai mẹ con cảm thương nói:
– Tiểu tụy đến như thế nghĩ thật tội nghiệp. Sẵn có phần cơm trưa chưa ăn, chúng tôi xin nhường cho bà ăn đói đói.
Hai mẹ con bèn đưa cơm cho bà lão, rồi trở về nhà. Đêm ấy, lại thấy bà lão tìm đến nhà kêu nài:
– Ban chiều các người cho già cơm, thực là nhân đức. Nhưng ở đây giá không có chỗ nào trú ngụ, vậy xin cho già ngủ nhờ một đêm, ngõ hầu công đức thêm trọn vẹn.
Hai mẹ con bèn mời bà lão vào ngủ ở nhà ngoài, còn mình lui vào buồng trong. Nửa đêm, nghe tiếng ngày như sấm khác hẳn người thường, bèn vội thắp đèn soi, thì thấy một con giao long to đến vái ôm, đang nằm ở trên giường. Mẹ con đều khiếp đảm, đóng kín cửa buồng nằm xuống, không dám lên tiếng.
Đến khi trời sáng, ở trong buồng ghé mắt dòm ra, thì không thấy giao long đâu nữa, chỉ thấy một bà già nằm ở đấy. Biết bà lão không phải người thường, họ bèn mở cửa bước ra, đến trước mặt thì lễ. Bà lão mở mắt nói đây rằng:
– Vừa rồi ta đi xem hội, thấy cả một vùng ồn ào náo nhiệt, toàn những lời “khẩu Phật tâm xà”, không có người nào thích làm việc thiện cả, cũng chẳng lâu nữa tất bị kiếp nạn trầm luân. Duy mẹ con nhà người còn có chút lương tâm, cũng là từ trong nguồn tử bi mà chạy ra đấy. Nay ta vì các người mở đường giác ngộ, cứu vớt khỏi bên mê. Từ nay nếu thấy nơi này có xảy ra việc gì lại thì phải kíp chạy cho xa, lên ngay chỗ gò cao, đừng đứng đàng quyền luyến gia hương làm gì nữa.
Nói xong bỗng bà lão đã biến đâu mất.
Không ngờ hội còn chưa rá đám, thốt nhiên giữa nơi bình địa, nước suối vọt lên. Ban đầu chỉ bằng một vốc tay, chốc đã dổi lở thành ao, chốc lát nữa biến thành hồ, chỉ trong một ngày đã hóa thành ba biển.
Khi hai mẹ con người đàn bà nghe tin có dòng nước chảy thì vội vàng bỏ chạy ngay, được hơn ba dặm vừa kịp bám vào chân núi. Còn những người khác đều chạy không kịp, hết thấy bị chìm vào biển nước. Mẹ con thấy vậy bèn dựng nhà chò chân núi để ở. Về sau sinh con đẻ cháu, thành hẳn một ấp. Đến nay dân cư đông đúc, trở thành một thôn lớn nhất ở vùng Ba Bể, gồm các núi ở chung quanh Ba Bể, đều thuộc về địa phận xã Nam Mẫu.
(…)
(Theo Nguyễn Huệ Chi, Truyện truyền kì Việt Nam quyển hai,
NXB Giáo dục Việt Nam, 2009, tr.75-76)
Chú thích:
(1) Hội Vô Già (Pancavarsikā): Một hội lễ mà tất cả mọi người hiền thánh, đạo tục, sang hèn, trên dưới đều có thể bao dung, đem của cải và hành pháp bố thí cầu phúc. Võ giả có nghĩa là bao dung, không ngăn trở.
Câu 1 (1,0 điểm). Hoàn thành các thông tin về văn bản Giao Long ngủ nhờ bằng cách điền các nội dung phù hợp vào bảng theo mẫu dưới đây:
| Thời gian | Không gian | Nhân vật | Thể loại |
|---|
Câu 2 (0,5 điểm). Em hiểu như thế nào về câu “Khẩu phật tâm xà” của bà lão ăn xin khi bà nhận xét những người tham gia trong hội Võ giả?
Câu 3 (1,5 điểm). Xác định và phân tích ý nghĩa của một chi tiết kì ảo có trong văn bản trên.
Câu 4 (1,0 điểm). Nhân vật bà lão ăn xin trong truyện Giao long ngủ nhờ gợi cho chúng ta nghĩ tới trong cuộc sống còn rất nhiều người có hoàn cảnh khó khăn, cần được giúp đỡ. Theo em, khi gặp những người như vậy, chúng ta nên có thái độ, hành động như thế nào?
PHẦN II. VIẾT (6,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm).
Em hãy viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) làm rõ lòng yêu thương, nhân hậu của hai mẹ con trong truyện Giao Long ngủ nhờ nói trên.
Câu 2 (4,0 điểm).
Hình ảnh “nước suối vọt lên,… xói lở thành ao,… biến thành hồ,… hóa thành ba biển” trong câu chuyện trên khiến chúng ta liên tưởng đến hiện tượng lũ lụt xảy ra ở miền Bắc nước ta trong những ngày vừa qua. Từ đó, ta càng thấm thía hơn bài học về lối sống tôn trọng thiên nhiên.
Bằng thực tế trải nghiệm của mình, em hãy viết bài văn (khoảng 400 chữ) trình bày suy nghĩ về lối sống ý nghĩa này.
