ĐỌC – HIỂU (3,5 điểm)
Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
“Hòn đá có thể cho lửa, cành cây có thể cho lửa. Nhưng chỉ có con người mới biết nuôi lửa và truyền lửa. Lửa xuất hiện khi có tương tác, ít ra là hai vật thể tạo lửa. Lửa là kết quả của số nhiều. Cô bé bán diêm là số đơn. Cô đã chết vì thiếu lửa. Để rồi từ đó loài người đã cảnh giác thắp nến suốt mùa Giáng sinh để cho không còn em bé bán diêm nào phải chết vì thiếu lửa.
Nước Việt hình chữ “S”, hiện thân của số nhiều, lẽ nào không biết nuôi lửa và truyền lửa, lẽ nào thiếu lửa? Không có lửa, con rồng chẳng phải là rồng, chỉ là con giun, con rắn. Không có lửa làm gì có “nồng” nàn, “nhiệt” tâm! Làm gì có “sốt” sắng, “nhiệt” tình, đuốc tuệ! Làm gì còn “nhiệt” huyết, “cháy” bỏng! Sẽ đâu rồi “lửa” yêu thương? Việc mẹ cha, việc nhà, việc nước, làm gì với đôi vai lạnh lẽo, ơ hờ? Không có lửa em lấy gì “hun” đúc ý chí, “nấu” sử sôi kinh? Em… sống đời thực vật vô tri như lưng cây, mắt lá, đầu cành, thân cỏ…. Cho nên: Biết ủ lửa để giữ nhân cách – người, nhân cách – Việt. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội. Thế nhưng: Nếu không có lửa làm sao thành mùa xuân?”.
(Trích Thắp mình để sang xuân, Nhà văn Đoàn Công Lê Huy)
Câu 1 (0,5). Xác phương thức biểu đạt chính trong đoạn trích trên.
Câu 2 (1,0). Cho biết ý nghĩa của từ ” lửa” được in đậm trong hai câu văn sau: ” Hòn đá có thể cho lửa, cành cây có thể cho lửa. Nhưng chỉ có con người mới biết nuôi lửa và truyền lửa”.
Câu 3 (1,0). Tại sao tác giả lại nói: “ Biết ủ lửa để giữ nhân cách – người , nhân cách – Việt”?
Câu 4 (1,0). Thông điệp có ý nghĩa nhất được rút ra từ đoạn văn bản trên là gì? (1,0 điểm)
Viết văn (6,5 điểm)
Câu 1 (4,0). Hãy viết một bài trình bày suy nghĩ về trách nhiệm của tuổi trẻ với tương lai đất nước.
Câu 2 (2,5): Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về những đoạn trích sau:
Nước mắt của nội
(Tóm lược: người bà của nhân vật tôi đã ở độ tuổi xế chiếu, trải qua nhiều đau khổ đang phải chăm sóc cho chồng những ngày cuối đời còn lại. Rời ngày ông mất bà không rất mạnh mẽ, chỉ khóc khi đứa con riêng của ông về quỳ lạy nhận lỗi thay mẹ của anh ta.)
Nội không khóc lâu lắm rồi, kể từ lần cuối cùng người đàn bà đó mang theo thằng nhỏ hai tuổi đến nhà. Thằng nhỏ giống y chang ông nội, mắt to, chân mày rậm, tóc xoăn và cái miệng cười tươi rói. Vừa nhìn thấy thằng nhỏ, bà nội chết đứng. Mãi sau mới run run bảo cô đưa thằng nhỏ vào nhà không nắng. Người đàn bà vùng vằng nói tôi trả nó cho chị nuôi, con của chồng chị đó. Bà nội nhìn thằng nhỏ muốn ứa nước mắt, rót cho nó ly nước mà lóng ngóng sánh cả ra ngoài. Đến chiều thì người đàn bà mang thằng nhỏ đi với số tiền nội đã dành dụm định cuối năm sẽ sửa sang lại căn nhà cho tươm tất. Mấy đứa con đều đã đến tuổi trưởng thành, cần phải có nơi có chốn cho đàng hoàng đặng còn lo chuyện vợ con. Ba gặp hai mẹ con người đàn bà ngoài ngõ. Bà ta đang hí hửng đếm cọc tiền trên tay. Ba chạy một mạch về nhà thấy nội ngồi gục đầu sau bếp, hai vai run lên. Năm đó ba 17 tuổi. Chưa khi nào ba dám hỗn với bà nội, dù chỉ một lời. Ba dạy ba đứa em răm rắp nghe lời, biết phụ nội làm mọi việc. Lời ra tiếng vào bên hàng xóm láng giềng không ít, ba cũng nuốt hết vào trong. Tính ba giống y chang tính bà nội, cứ lặng lẽ chịu đựng. Trước khi rước bà nội về làm dâu dòng họ Nguyễn, ông nội đã từng có một đời vợ tận bên xứ Lào. Nghe đâu người đàn bà đó ở với nội một thời gian rồi theo một người buôn bán khác. Ông nội cưới bà nội rồi lại tiếp tục bươn bả qua những vùng đất khác. Từ đó, bao nhiêu tai tiếng bà nội lãnh hết, không oán than. Ba cũng vậy, kể từ ngày hiểu được nỗi khổ của bà nội, người đàn bà có chồng đào hoa, ba càng thương nội hơn.
Nhưng năm 17 tuổi, lần đầu tiên ba hỗn với nội. Ba nói con hết chịu nổi rồi. Không có ba tụi con vẫn sống được. Tới nước này rồi, má đừng để ba bước về căn nhà này nữa. Bà nội đang khóc, đứng dậy đưa tay tát ba một cái bạt tai bảo im ngay. Dù ba có như thế nào thì vẫn là ba của tụi con. Nhà này vẫn là nhà của ba con. Lần đầu tiên nội đánh ba. Lần đầu tiên ba lặng im suốt một tuần không nói với nội lời nào. Rồi ông nội về thấy mọi thứ vẫn bình thường. Chỉ có thằng con trai lớn không biết đến tuổi dậy thì trở chứng hay sao mà cứ lầm lầm lì lì cả ngày, hỏi gì cũng chỉ ừ hử rồi lảng đi. Và rồi sau lần đó, ông nội đi luôn, ở luôn bên nhà người đàn bà kia cho đến ngày ông bị chứng đau đầu kinh niên. Ông hay lên cơn lúc thời tiết thay đổi, nhất là vào mùa hè. Ông cũng lên cơn khi có biến động về cảm xúc, kiểu như ngoài sức chịu đựng. Những lúc ấy ông la hét om sòm, đập phá tùm lum, miệng lảm nhảm những lời khó hiểu. Rồi ông nội mất thính lực. Bác sĩ nói ông bị sốc. Chú Tư đau, chú Tư bệnh, chú Tư hư, rồi chú lớn, lấy vợ, sinh con… một tay bà nội lo như những anh em khác. Vậy mà chú tự tử ở cái tuổi 39. Vậy mà người sốc là ông nội… Gọi thằng Út về cho nó nhìn mặt ba bây lần cuối. Là bà nội nói khi mọi người bàn chuyện ma chay cho ông. Rồi bà nội khóc lúc chú Út vái lạy nội ba lạy. Suốt mấy chục năm qua, nội chỉ khóc trong lòng vì căn bệnh tắc tuyến lệ.
Để mãi đến khi ông nội mất, nội nhỏ những giọt nước mắt cuối cùng cho người đàn ông của mình, cho nỗi uẩn ức một đời đeo mang chỉ được tháo gỡ bằng cái lạy tạ tội của chú Út. Cũng từ đó, mắt nội mờ dần… Nội đưa những ngón tay xương xương mò mẫm trên mặt bàn gom từng hạt cơm rơi bỏ vào miệng. Cái bàn nhỏ được mang từ nhà cũ qua, luôn có một ghế dành cho ông nội. Món tép rang thơm mùi lá chanh, cũng là món khoái khẩu của ông nội. Lần nào nhậu với chú Bảy, ba bây chẳng đòi món này, mà phải thật nhiều lá chanh. Học ở đâu ra thích cái món chi ngộ. Nội vừa nhắc, vừa đặt lại chảo tép lên bếp. Mùi lá chanh làm mũi ba cay nồng…
(Trích “Nước mắt của nội”, báo tuổi trẻ online số ra ngày 10/09/2017)
Gợi ý:
Phần I (3,5 điểm): Đọc hiểu
| CÂU | Đáp án | ĐIỂM |
| 1 | Phương thức biểu đạt chính trong đoạn trích trên: nghị luận | 0,5 |
| 2 | Từ “lửa” được nói đến trong câu văn mang ý nghĩa ẩn dụ, nó là: nhiệt huyết, đam mê, khát vọng, ý chí, niềm tin, là tình yêu thương mãnh liệt… ngọn lửa ấy được con người nuôi dưỡng trong tâm hồn và có thể lan truyền từ người này sang người khác. | 1,0 |
| 3 | “Biết ủ lửa để giữ nhân cách – người, nhân cách – Việt” “Biết ủ lửa” tức là biết nhen nhóm, nuôi dưỡng lửa trong tâm hồn mình. Có ngọn lửa của đam mê, khát vọng mới dám sống hết mình, dám theo đuổi ước mơ hoài bão. Có ngọn lửa của ý chí, nghị lực sẽ có sức mạnh để vượt qua khó khăn trở ngại, đến được cái đích mà mình muốn. Có ngọn lửa của tình yêu thương sẽ sống nhân ái, nhân văn hơn, sẵn sàng hi sinh vì người khác. Ngọn lửa ấy giúp ta làm nên giá trị nhân cách con người. | 1,0 |
| 4 | HS có thể rút ra những thông điệp khác nhau từ đoạn văn bản trên và trình bày suy nghĩ thấm thía của mình về thông điệp đó.
-Tuổi trẻ chính là mùa xuân của đất nước, bởi tuổi trẻ mang hi vọng cho sự thay đổi và phát triển của đát nước trong tương lai. Vậy nên, mỗi chúng ta hôm nay đứng ở đây đều phải luôn nỗ lực không ngừng, học tập, bồi dường nhân cách, trí tuệ để tạo ra một mùa xuân rực rỡ nhất cho tương lai của đất nước sau này. |
1,0 |
Phần II (6,5 điểm): Viết văn
Câu 1(4,0):
*Yêu cầu về hình thức: Bài văn nghị luận
*Yêu cầu về nội dung: nghị luận về trách nhiệm của tuổi trẻ với tương lai đất nước.
*Dàn ý:
Mở bài: Giới thiệu được vấn đề nghị luận (trách nhiệm của tuổi trẻ với tương lai đất nước)
Có bao giờ bạn nghe được một tiếng lá rơi, thấy được chồi non mới nhú, hay bạn đã nắm lấy đôi bàn tay gầy gò của mẹ, hôn lên đôi mắt đầy nếp nhăn của cha để nhận ra họ đang già đi hay chưa? Bạn đã lắng nghe tiếng chim hót chào mừng ngày mới, lắng nghe tiếng rì rào bất tận trên những cánh đồng quê? Hay bạn đã chạm vào cánh hóa mềm mại của bó cúc trắng tinh, hay thử vuốt ve bộ lông mượt mà của chú mèo con bên nhà? Nếu chưa thì tôi đã may mắn hơn bạn rất nhiều, vì tôi làm được mọi thứ. Cuộc sống là bức tranh lung linh trong mắt tôi, là bản nhạc trầm bổng qua tai tôi, và là một cuộc sống yêu thương trong trái tim tôi khi tôi nhận ra một bài học vô cùng có giá trị mang tên tuổi trẻ là tương lai của đất nước.
Thân bài: Trình bày cụ thể vấn đề trách nhiệm của tuổi trẻ với tương lai đất nước
– Giải thích:
+ Tuổi trẻ đại diện cho những công dân, con người đang ở lứa tuổi thanh niên, trẻ trung, những con người đã và đang trưởng thành, là thế hệ măng mọc sắp thay thế được tre già.
+Trách nhiệm là những việc cần phải là bổn phận, nghĩa vụ phải có đối với đất nước, tổ quốc mình.
-Biểu hiện:
+Ai cũng phải trải qua thời kì tuổi trẻ của đời mình, cũng mang trong mình những ước mơ khát vọng lớn lao.
+Sống và luôn hướng về những giá trị cao đẹp, hướng tới việc xây dựng đất nước, tổ quốc của mình ngày càng giàu mạnh hưn đó chính là trách nhiệm mà tuổi trẻ cần mang bên mình.
+ Khi có chiến tranh, tuổi trẻ hăng hái lên đường ra chiến trường sẵn sàng hi sinh xương máu để bảo vệ đất nước. Từng chàng sinh viên khoác ba lô cóc, để lại giảng đường, trang sách, sẵn sàng cầm súng đứng lên bảo vệ đất nước
+Dẫn chứng tiêu biểu: 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc, phong trào thanh niên xung phong…
+Khi hòa bình, thanh niên vẫn luôn hăng hái cùng nhau dựng xây đất nước giàu đẹp, văn minh. Mỗi trường đại học đều có những đội sinh viên tình nguyện, sẵn sàng đi đến những vùng vao, vùng khó khăn để giúp đỡ đồng bào dân tộc thiểu số. Mỗi năm, hàng chục nghìn sinh viên được đưa sang nước ngoài để học tập sự tiến bộ của các nước lớn trên thế giới: Mĩ, Anh, Nhật Bản, Nga,…
– Ý nghĩa:
+ Thanh niên học sinh hôm nay sẽ là thế hệ tiếp tục bảo vệ, xây dựng đất nước sau này với vốn tri thức được học và nền tảng đạo đức được nhà trường giáo dục là quan trọng, cơ bản để tiếp tục học cao, học rộng, đem ra thực hành trong cuộc sống khi trưởng thành.
+Một thế hệ trẻ giỏi giang, có đạo đức hôm nay hứa hẹn có một lớp công dân tốt trong tương lai gần. Do đó, việc học hôm nay là rất cần thiết khi sự cống hiến sẽ giúp con người đẩy xa cái tôi cá nhân, sự ích kỉ, nhỏ nhen của mình để từ đó hướng tới những điều tốt đẹp hơn.
+Thế giới không ngừng phát triển, muốn “sánh vai các cường quốc” thì đất nước phải phát triển về khoa học kĩ thuật, văn minh – điều đó do con người quyết định mà nguồn gốc sâu xa là từ việc học tập, tu dưỡng thời trẻ.
+Thực tế đã chứng minh, việc học tập của tuổi trẻ tác động lớn đến tương lai đất nước, ở đó những người có sự chăm chỉ học tập, rèn luyện khi còn trẻ thì sau này đều có những cống hiến quan trọng cho đất nước.
– Đối lập-mở rộng:
+ Bên cạnh đó vẫn còn có nhiều người chưa có nhận thức đúng đắn về trách nhiệm của mình đối với quê hương, đất nước, chỉ biết đến bản thân mình, coi việc chung là việc của người khác,… những người này đáng bị xã hội thẳng thắn lên án.
-Bài học:
+ Là một học sinh trước hết chúng ta cần học tập thật tốt, nghe lời ông bà cha mẹ, lễ phép với thầy cô. Có nhận thức đúng đắn về việc giữ gìn và bảo vệ tổ quốc. Mỗi người trẻ cần ý thức được trách nhiệm của bản thân đối với sự phát triển của đất nước, phải chăm chỉ học hành, rèn luyện đạo đức.Luôn biết yêu thương và giúp đỡ những người xung quanh,…
+Luôn trân trọng, ca ngợi nhũng tấm gương trẻ tuổi sống có cống hiến, hoài bão, ước mơ làm rạng danh đất nước, đưa đất nước không ngừng tiến bộ và đổi mới trong tương lai.
+Đảng và nhà nước cần có những chính sách ưu tiên hơn nữa cho việc đào tạo thế hệ trẻ, kết hợp với nhà trường phải đẩy mạnh công tác giáo dục thế hệ trẻ về tài, đức.
Kết bài: Khẳng định lại vấn đề +Thông điệp
Hãy sống một cuộc đời ý nghĩa bởi cuộc sống như một trang sách, kẻ ngu ngốc sẽ lật trang nhanh chóng mà chẳng để lại gì. Còn người khôn ngoan thì vừa đọc, vừa suy ngẫm vì biết rằng mình chỉ đọc một lần. Ý nghĩa cuộc sống không chỉ được đo bằng độ dài sự sống, mà được tính bằng những gì bạn đã cống hiến cho cuộc đời này, những gì bạn hành động và nhận thức được trách nhiệm của tuổi trẻ với tương lai đất nước.
Câu 2(2,5):
*Hình thức: Đoạn văn nghị luận tác phẩm truyện
*Nội dung: Phân tích đoạn trích
*Dàn ý:
Mở đoạn: Giới thiệu tác giả+ tác phẩm + khái quát chung về nhân vật
Thân bài: Làm rõ nội dung và nghệ thuật trong việc xây dựng theo từng diễn biến, sự kiện trong truyện. (Chia bố cục theo cốt truyện và diễn biến của truyện)
Ý 1: Câu truyện người thứ ba mang con đến bắt vạ nội
-Sự kiện: “Người đàn bà đó mang theo thằng nhỏ hai tuổi đến nhà”, “Thằng nhỏ giống y chang ông nội, mắt to, chân mày rậm, tóc xoăn và cái miệng cười tươi rói”==> Sự bất ngờ, bàng hoàng và sững sốt khi nội biết người chống mình yêu tương phản bội, đó là nỗi đau tột cùng không thể tha thứ.
-Diễn biến: “bà nội chết đứng”, “run run bảo cô đưa thằng nhỏ vào nhà không nắng”, “Người đàn bà vùng vằng nói tôi trả nó cho chị nuôi, con của chồng chị đó”==> Câu truyện như một thử thách lớn lao đặt nhân vật vào tình huống đặc biệt, cũng như tô đậm được nỗi đau và những mất mát tận cùng trong tâm hồn của người vợ, người con khi chứng kiến gia đình đỗ vỡ, không nguyên vẹn.
-Cách xử lí của các nhân vật:
+ “Người đàn bà mang thằng nhỏ đi với số tiền nội đã dành dụm định cuối năm sẽ sửa sang lại căn nhà cho tươm tất” ==> Nội là người nhân hậu, dù bị tổn thương, bà vẫn nhẫn nhịn và đối xử tử tế với những kẻ chen vào hạnh phúc gia đình mình, đó là sự bao dung và kiên nhẫn của bà.
+ Chứng kiến cảnh này và cảm thấy bất lực “Lời ra tiếng vào bên hàng xóm láng giềng không ít, ba cũng nuốt hết vào trong”==> Dù rất tức giận và không chấp nhận hành vi của người đàn bà, nhưng anh con trai vẫn phải nuốt nỗi đau vào trong và không dám hỗn với bà nội, yêu thương, thấu hiểu nỗi đau của mẹ, hơn hết là sự nhận nhịn, chịu đựng để không làm mẹ buồn.
==>Tình huống đặt tàon bộ các nhân vật vào một bi kịch lớn đối với gia đình đang yên bình, nó khiến mỗi chúng ta như nhìn thấy đâu đó những nỗi đau rất đời mà đâu đó ta vẫn thấy, vẫn gặp ngoài cuộc sống.
Ý 2: Câu truyện về những năm một mình nội nuôi dạy con
-Sự kiện: “Lần đầu tiên ba hỗn với nội. Ba nói con hết chịu nổi rồi”, “Không có ba tụi con vẫn sống được”…==> Tuổi nổi loạn với những áp lực và dư luận khiến anh con trai không thể chịu nổi những gièm pha và nhục nhã từ một người cha không đàng hoàng ==> Là tâm lí, phản ứng bình thường của con người.
-Diễn biến:
+ “Bà nội đang khóc, đứng dậy đưa tay tát ba một cái bạt tai bảo im ngay”, “Dù ba có như thế nào thì vẫn là ba của tụi con ==> Nén lại nỗi đau để giữ một gia đình chọn vẹn, giữ người cha lại cho con==> Sự cảm chịu của người phụ nữ được khắc hoạ rất thực tế trong tác phẩm.
+ “Ông nội về thấy mọi thứ vẫn bình thường”, thằng con trai lớn thì “cứ lầm lầm lì lì cả ngày, hỏi gì cũng chỉ ừ hử rồi lảng đi”, “ông nội đi luôn, ở luôn bên nhà người đàn bà kia”==> Xây dựng hình ảnh người chống vô cùng tàn nhẫn, vô trách nhiệm, đồng thời giúp người đọc thấy được những vất vả, hi sinh của người bà trong tác phẩm một mình gánh vác nuôi con khôn lớn, dạy con nên người ==> Người phụ nữ mạnh mẽ, nghị lực, kiên cường.
+ “Ông bị chứng đau đầu kinh niên”, “ông la hét om sòm, đập phá tùm lum, miệng lảm nhảm những lời khó hiểu” ==> Không chỉ vất vả nuôi con giờ còn phải chăm chồng, gánh nặng nhân đôi, nhưng bà vẫn chịu đựng ==> Là người phụ nữ nhân hậu, hết lòng vì chồng vì con, dù chồng phảm bội nhưng bà đối với ông bằng tình nghĩa còn lại của một con người
+ “chú Tư bệnh, chú Tư hư, rồi chú lớn, lấy vợ, sinh con…”, “một tay bà nội lo như những anh em khác. Vậy mà chú tự tử ở cái tuổi 39”, “người sốc là ông nội…” ==> Đưa câu truyện đẩy lên cao trào, đặt nhân vật vào những thử thách kịch tính, nỗi đau nhân lên làm đôi khi vừa mất chồng, vừa mất con ==> Đó là những bi kịch liên tiếp mà một con người hiền lành như nội phải gánh chịu, là một sự bất công nghiệt ngã
-Cách xử lí của nhân vật:
+Bà đã nhắn “Gọi thằng Út về cho nó nhìn mặt ba bây lần cuối”, “bà nội khóc lúc chú Út vái lạy nội ba lạy” ==> Giọt nước mắt của những uất hận nghẹn ngào, uất ức hơn hết giọt nước mắt của con người khi mình cách hành xử của mình sống đúng lẽ sống ở đời==>Giữ trọn đạo làm người để đứa con riêng kia được có mặt, công nhân nó như con của mình, sự tử tế và cách sống đáng nể trọng của một con người trải qua quá nhiều nỗi đau trong cuộc đời.
==>Câu truyện được hoá giải bằng cách cư xử tử tế, nhân văn của những con người sống nhân hậu, hiểu biết và hơn hết coi trọng giá trị đạo đức, đó là một thông điệp sâu sắc cho mỗi chứng ta luôn sống vị tha, không thù oán, sống bằng chính sự tử tế của mình cho cượ đời này.
-Liên hệ: Các bài thơ hoặc tác phẩm viết về hình ảnh người bà như “Bếp lửa”, “Tiếng gà trưa”…
Kết đoạn: Đánh giá về nội dung và nghệ thuật:
+Nghệ thuật: Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, tình huống truyện độc đáo, khai thác được tâm lí của nhân vật sâu sắc.
+Nội dung: Khắc họa một cách chân thực và sâu sắc cuộc đời đầy gian truân của bà nội, từ những biến cố trong gia đình đến sự nhẫn nhịn và hy sinh trong suốt cuộc đời.
