Tài liệu chuyên đề này giúp học sinh nắm vững kỹ năng đọc hiểu văn bản kí, bao gồm phóng sự, hồi kí và nhật kí – một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn THPT. Nội dung được chia thành ba phần lớn theo mức độ yêu cầu của đề thi:
1. Nhận biết
-
Nhận diện đề tài, kết cấu, chi tiết tiêu biểu, cái tôi trữ tình.
-
Phân biệt yếu tố tự sự, trữ tình, hư cấu và phi hư cấu trong văn bản kí.
-
Xác định nhân vật, sự kiện trong phóng sự, hồi kí, nhật kí.
-
Phân biệt đặc trưng từng thể loại:
-
Phóng sự: Tường thuật sự kiện thời sự, chân thực, sinh động.
-
Hồi kí: Ghi lại quá khứ dưới dạng hồi tưởng, mang tính tâm sự.
-
Nhật kí: Ghi chép đời sống hằng ngày, mang tính cá nhân sâu sắc.
-
2. Thông hiểu
-
Phân tích tác dụng của chi tiết tiêu biểu, đề tài, giọng điệu, cái tôi trữ tình.
-
Hiểu sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình, hư cấu và phi hư cấu.
-
Xác định chủ đề, tư tưởng, giá trị văn hóa, triết lí nhân sinh của văn bản.
-
Nhận diện cảm hứng chủ đạo, tình cảm chân thành của người viết.
-
Đánh giá hiệu quả của các thủ pháp nghệ thuật (miêu tả, trần thuật, điểm nhìn…).
3. Vận dụng
-
Rút ra bài học, liên hệ với bản thân, bày tỏ quan điểm cá nhân trước vấn đề đặt ra.
-
So sánh hai văn bản cùng đề tài ở các thời điểm khác nhau.
-
Vận dụng kiến thức văn học và trải nghiệm sống để đánh giá tác phẩm.
Tài liệu còn kèm theo nhiều ví dụ minh họa cụ thể, phân tích đoạn trích từ các tác phẩm nổi bật như “Người lái đò sông Đà”, “Điện Biên Phủ – điểm hẹn lịch sử”, “Nghĩa tình miền Tây”… giúp học sinh dễ tiếp thu và thực hành hiệu quả.