Đề bài: Trách nhiệm gìn gữ và phát triển nghệ thuật cổ truyền
MỞ BÀI: “Văn hóa là bản chất, văn hóa là cội nguồn, văn hóa là dân tộc. Câu chuyện văn hóa mà chúng tôi muốn kể chính là tiếp nối giá trị truyền thống, muốn những người trẻ ngày hôm nay hiểu hơn, tiếp cận hơn, để thêm yêu vốn cổ của dân tộc” – lời chia sẻ sâu lắng của NSND Tự Long trong chương trình “Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai” không chỉ thể hiện tâm huyết của một người nghệ sĩ mà còn là lời nhắn gửi mang tính thời đại về sứ mệnh gìn giữ văn hóa dân tộc. Trong đó, nghệ thuật cổ truyền – như chèo, tuồng, cải lương, múa rối… đang dần đứng trước nguy cơ bị lãng quên giữa làn sóng văn hóa đại chúng hiện đại. Vì vậy, vai trò của thế hệ trẻ trong việc bảo tồn và phát triển các loại hình nghệ thuật truyền thống không chỉ là trách nhiệm, mà còn là sứ mệnh cao cả để giữ gìn hồn cốt văn hóa dân tộc.
THÂN BÀI:
Giải thích: Nghệ thuật cổ truyền là một bộ phận tinh hoa trong kho tàng văn hóa dân tộc, được hình thành và hun đúc qua hàng trăm, hàng ngàn năm lịch sử. Đó là những loại hình nghệ thuật mang đậm bản sắc truyền thống, gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần của người Việt – như chèo, tuồng, cải lương, hát bội, ca trù, quan họ, múa rối nước…Những loại hình này không chỉ đơn thuần là hình thức biểu diễn giải trí, mà còn chứa đựng trong đó nếp nghĩ, đạo lý, nhân sinh quan, và tâm hồn của cả một dân tộc. Tất cả tạo nên một không gian văn hóa giàu cảm xúc và chiều sâu.
Bối cảnh (cơ sở vấn đề+thực trạng): Trong thời kỳ hiện đại hóa và toàn cầu hóa, sự giao thoa văn hóa giữa các quốc gia ngày càng trở nên sâu rộng, khiến cho các giá trị truyền thống – đặc biệt là nghệ thuật cổ truyền – đứng trước nhiều thách thức mới. Văn hóa đại chúng quốc tế với tính giải trí cao, nhịp điệu nhanh và hình thức hấp dẫn đã chiếm ưu thế rõ rệt, khiến nghệ thuật cổ truyền trở nên “xa lạ” với không ít người trẻ. Số lượng người trẻ am hiểu, yêu thích, hay tham gia trực tiếp vào việc gìn giữ nghệ thuật cổ truyền ngày càng ít. Thay vào đó, họ thường bị cuốn hút bởi âm nhạc, phim ảnh, và các loại hình giải trí hiện đại mang tính thương mại. Trước thực trạng đó, vai trò và trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật cổ truyền càng trở nên quan trọng và cấp thiết hơn bao giờ hết.
Tại sao thế hệ trẻ cần có trách nhiệm bảo vệ nghệ thuật cổ truyền dân tộc? Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhắc lại lời khẳng định thiêng liêng của Bác Hồ trong một lần phát biểu, rằng: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Nghệ thuật cổ truyền là linh hồn của văn hóa, nơi gửi gắm tinh thần và bản sắc độc đáo của một dân tộc. Đó còn là nơi tiếng lòng của cha ông vọng lại – từ tiếng trống chèo rộn ràng, giọng hát xẩm giữa chợ quê, đến dáng múa mềm mại trên sân đình… tất cả tạo nên một không gian văn hóa giàu cảm xúc và chiều sâu. Nếu thế hệ trẻ không ý thức giữ gìn, những giá trị ấy sẽ dần bị mai một, và chúng ta sẽ đánh mất sợi dây kết nối thiêng liêng với cội nguồn lịch sử và văn hóa của chính mình. Việc trân trọng và bảo vệ nghệ thuật cổ truyền là cách để người trẻ hôm nay hiểu sâu sắc hơn về dân tộc mình, từ đó nuôi dưỡng niềm tự hào và ý thức trách nhiệm với quá khứ.
Hơn thế nữa, nghệ thuật cổ truyền không chỉ là di sản cần gìn giữ, mà còn là kho tàng cảm hứng vô tận cho sáng tạo nghệ thuật hiện đại. Khi thế hệ trẻ biết nâng niu và tiếp biến sáng tạo các giá trị xưa, họ sẽ mở ra cánh cửa mới cho văn hóa Việt vươn ra thế giới. Sự kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại không làm mất đi giá trị xưa cũ, mà còn khiến nó sống dậy một cách mới mẻ, cuốn hút. Bảo vệ nghệ thuật cổ truyền, vì thế, không chỉ là giữ lại những gì đã có, mà còn là làm giàu thêm tâm hồn dân tộc bằng sức trẻ, sức sáng tạo và tầm nhìn hội nhập.
Trách nhiệm của thế hệ trẻ bảo vệ nghệ thuật cổ truyền là gì? Một trong những trách nhiệm quan trọng đầu tiên của thế hệ trẻ trong việc giữ gìn và phát triển nghệ thuật cổ truyền là cần biết trân trọng, biết ơn và gìn giữ những giá trị cốt lõi mà cha ông đã để lại. Bởi nghệ thuật cổ truyền không chỉ là những điệu múa, bài ca hay nét họa, mà còn là ký ức sống động của một dân tộc. Việc lưu giữ những giá trị ấy chính là cách để bảo tồn linh hồn văn hóa, giúp chúng không bị lãng quên trong nhịp sống hiện đại. Những hành động nhỏ như tham gia lớp học nghệ thuật dân gian, chia sẻ về các loại hình nghệ thuật truyền thống trên mạng xã hội,… đều là biểu hiện thiết thực của ý thức gìn giữ và lòng biết ơn cội nguồn. dẫn chứng 1: Các dự án nghệ thuật cộng đồng như “Đình làng Việt” của nhóm bạn trẻ yêu di sản, hay “Vietnam Centre” tại Úc – nơi các bạn du học sinh tổ chức trình diễn áo dài, hát chèo, múa dân gian… là minh chứng tiêu biểu cho nỗ lực ấy.
Không chỉ dừng lại ở việc trân trọng và gìn giữ, thế hệ trẻ còn có sứ mệnh làm mới và lan tỏa nghệ thuật cổ truyền bằng sức sáng tạo của mình. Đó là việc kết hợp các yếu tố truyền thống với hơi thở đương đại để tạo nên những tác phẩm mới, vừa giữ được bản sắc, vừa gần gũi hơn với thế giới hiện đại. Sự đổi mới không phá vỡ, mà làm giàu thêm giá trị của nghệ thuật truyền thống, giúp nó sống mãi với thời gian.
Dẫn chứng 2: Ngày nay, không ít nghệ sĩ trẻ đã thành công khi kết hợp độc đáo giữa âm nhạc dân gian với rap, giữa trang phục truyền thống với thiết kế đương đại, giữa biểu diễn cổ truyền và công nghệ trình chiếu hiện đại… Người được xem là đi đầu cho xu hướng này là nữ ca sĩ Hoàng Thùy Linh. Với sự kết hợp độc đáo giữa nhạc EDM hiện đại với dân ca bắc bộ trong hàng loạt ca khúc như: Bánh Trôi Nước, Để Mị nói cho mà nghe, Em đây chẳng phải Thúy Kiều,.. cô đã thổi một làn gió mới cho văn hóa cổ truyền, mang văn hóa dân tộc đến gần hơi với người trẻ.
Hơn thế nữa, thế hệ trẻ cần trở thành những “đại sứ văn hóa” đưa nghệ thuật cổ truyền ra thế giới. Trong những chương trình biểu diễn giao lưu quốc tế, mỗi video chia sẻ văn hóa trên nền tảng số, hay mỗi dự án bảo tồn nghệ thuật truyền thống do thanh niên thực hiện… đều là cơ hội để nghệ thuật cổ truyền Việt Nam được cất lên, được hiểu, được yêu. Chính tình yêu, sự tự hào và trách nhiệm của người trẻ sẽ là ngọn lửa tiếp nối, để những giá trị nghìn năm của cha ông được lan tỏa mạnh mẽ trong lòng dân tộc và bạn bè năm châu.
Dẫn chứng 3: Tiêu biểu cho tinh thần ấy là bộ sưu tập “Thanh âm Việt và sắc màu 5 châu” được thiết kế bởi nhà thiết kế trẻ Lê Trần Đặc Ngọc cùng 16 bạn trẻ khác, trình diễn tại Tuần lễ Thời trang Quốc tế Thái Lan năm 2022. Bộ sưu tập gồm 8 thiết kế độc đáo, lấy cảm hứng từ những loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc như chầu văn, đờn ca tài tử, cải lương, quan họ, múa rối nước… Sự kết hợp giữa chất liệu dân tộc và hơi thở thời đại trong các thiết kế ấy đã góp phần lan tỏa, quảng bá, khẳng định dấu ấn riêng của dân tộc mình trên bản đồ văn hóa thế giới.
Mở rộng+phản đề: Trong cuộc sống hiện đại, khi công nghệ và giải trí phương Tây chiếm lĩnh, một số bạn trẻ dễ bị cuốn vào những xu hướng hiện đại, thời thượng, mà quay lưng với nghệ thuật truyền thống. Thậm chí, họ thờ ơ, xem nhẹ giá trị của những di sản văn hóa dân tộc, cho rằng nghệ thuật cổ truyền là “lỗi thời”, “khó hiểu”, “nhàm chán” và hoàn toàn không phù hợp với gu thẩm mỹ hiện đại. Chính sự dửng dưng ấy khiến cho nhiều loại hình nghệ thuật dân gian ngày càng mai một, nhiều sân khấu truyền thống vắng bóng khán giả trẻ. Đó không chỉ là nỗi buồn của người làm văn hóa, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về sự đứt gãy trong tiếp nối giá trị truyền thống.
Liên hệ bản thân (bài học nhận thức và hành động): Là một người trẻ trong thời đại hội nhập, mỗi chúng ta cần… (mỗi học sinh sẽ có những ý tưởng khác nhau)
KẾT BÀI: Gắn sứ mệnh của thanh niên với vận mệnh đất nước, chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Nước nhà mạnh hay yếu, thịnh hay suy, phần lớn phụ thuộc vào thanh niên- những chủ nhân tương lai của đất nước.” Thế hệ trẻ chính là những người mang trong mình dòng chảy của thời đại, có sứ mệnh cao cả trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa cổ truyền của dân tộc, để đất nước sẵn sàng vươn mình trong kỉ nguyên mới