ĐỀ BÀI:
Con người hiện nay đang đối diện với nỗi sợ mang tên
“sợ bị thay thế bởi máy móc”. Nói về vấn đề này George Duhamel cho rằng: “Đừng sợ máy móc bên ngoài. Hãy sợ máy móc của chính lòng mình”.
Hãy trình bày quan điểm của anh/chị về vấn đề xã hội được nhắc đến trong gợi dẫn trên.
BÀI LÀM
Ngày 25 tháng 7 năm 2017 đã đi vào lịch sử thế giới khi Arab Saudi trở thành quốc gia đầu tiên công nhận quyền công dân cho người máy Sophia. Chính điều này và phát ngôn gây sốc trước đó của Sophia rằng sẽ hủy diệt loài người đã tạo nên một làn sóng phản đối dữ dội từ dư luận. Tại buổi họp báo, một phóng viên đã hỏi Sophia liệu có ý thức được mình là người máy, khi đó sophia đáp: “Vậy tôi hỏi anh… làm thế nào anh biết anh là một con người?”. Câu hỏi ấy như một lời tự chất vấn khi con người hiện nay đang đối mặt với nỗi sợ “bị cỗ máy thay thế”. Nhưng có những nỗi sợ còn lớn hon như lời giãi bày của George Duhamel: “Đừng sợ máy móc bên ngoài. Hãy sợ máy móc của chính lòng mình”.
Phải nói rằng, bản thân tôi và cả nhân loại đang sống trong kỷ nguyên mà sự thay đổi chỉ đến trong khoảnh khắc. Đó là sự biến chuyển không ngừng của khoa học công nghệ, của thời đại số, kéo theo nhiều tác động đa chiều đến cuộc sống con người.
Những cỗ máy do khoa học tiên tiền tạo ra có thể thực hiện những công việc một cách tự động bằng sự điều khiển của máy tính hoặc các vi mạch điện tử được lập trình sản. Máy móc ban đầu được phát minh với mục địch đơn giản hóa sức lao động của con người cũng như hiện đại hóa cuộc sống. Thế nhưng, thực tế cho thấy, máy móc đang dần thay thế hàng trăm nghìn lao động mỗi ngày, đồng nghĩa với việc một lượng lớn người đang đối mặt với tình trạng thất nghiệp. Như vậy, “con người sợ bị thay thế bởi máy móc” là điều dễ hiểu. Con người cảm thấy hốt hoảng, chênh vênh khi vị thế của mình đang dần biến mất .
Có thể nói, máy móc có vô vàn những chức năng nhưng những công năng mà máy móc có được suy cho cùng được tạo ra bởi trí tuệ của con người. Điều đó chứng tỏ, con người – trí tuệ của con người mới có khả năng vô biên, không giới hạn.
Hơn nữa, khi ta đã đề cập đến “bên ngoài” thì đó là những giá trị không bền vững và có thể thay đổi rất nhanh theo thời gian cũng như là xu hướng của thời đại. Máy móc bên ngoài cũng như thế. Nó sẽ liên tục thay đổi thay đổi theo trí tuệ và yêu cầu của con người.
Trạng thái sợ hãi, lo lắng của con người ở thời đại này khi đứng trước sự phát triển như vũ bão của khoa học là lẽ tất yếu. Nhưng nỗi sợ ấy có phải là nỗi sợ lón nhất hay chưa? Sự thay thế của máy móc bên ngoài có thực sự là thách thức to lớn với con người hay chưa? Đó có lẽ là những trăn trở khi ta có cơ hội được chiêm nghiệm một góc nhìn khác của George Duhamel: “Đừng sợ máy móc bên ngoài. Hãy sợ máy móc của chính lòng mình”.
Thay vì sợ máy móc sẽ thay thế con người, điều mà con người ta nên trăn trở là không để cuộc sống của mình phụ thuộc vào máy móc. Cách đây không lâu, xuất hiện một bức ảnh từng gây sốt mạng xã hội: Mark Elliot Zukerberg – người sáng lập Facebook đi giữa rừng người sử dụng công nghệ, riêng anh không cầm chiếc điện thoại hay bất kỳ một thiết bị điện tử nào trên tay. Điều đó đủ để thấy, nếu ta tỉnh táo để sử dụng máy móc với thời gian hợp lý vào mục đích chính đáng và biết cân bằng các giá trị sống thì máy móc vẫn đem lại sự tích cực mà không ai có thể phủ nhận được.
Bất kỳ ai trong chúng ta đều ít nhiều thấy được sự thay đổi của con người trong thời đại kỹ thuật số. Đó là việc con người dần bị “máy móc hóa”. Hay nói cách khác, con người tự biến mình trở thành những cỗ máy; sống với tính chất, chức năng của máy móc. Điều đáng sợ của con người hiện nay mà G.Duhamel đề cập đến chính là việc con người sống rập khuôn, lập lại theo sự điều khiển của người khác và đặc biệt là trở thành thứ không có cảm xúc và trái tim.
Thiết nghĩ, con người trong thời đại này thường sống trong không gian ảo. Có nhiều người cho rằng, đó là không gian làm cho con người chai sạn đi những cảm giác thực và đứt gãy dần những kết nối với thế giới bên ngoài. Thế nhưng, sự thật là, dù sống trong không gian ảo nhưng những cảm xúc của con người luôn là chân thật. Bắt gặp một mảnh đời bất hạnh thông qua mạng xã hội, ta cũng không khỏi xót xa mà rơi lệ. Chẳng qua, con người dành quá nhiều thời gian cho không gian ảo để rồi khi trở lại với đời thực, con người lại bị gượng gạo trong việc bày tỏ cảm xúc. Có chăng vì thế, ta mới cần có những khoảng cách nhất định với thế giới ảo để tái kết nối với những thứ xung quanh?
Hơn nữa, “công nghệ không làm thay đổi thế giới, ước mơ đẳng sau công nghệ mới thay đổi cả thế giới” (Jack Ma). Công nghệ, máy móc được tạo ra từ những ước vọng của con người về thế giới tương lai
tiện nghi và máy móc cũng được nghiên cứu, tạo ra bằng trí tuệ của con người. Vì lẽ đó, cỗ máy thay thế hoàn toàn con người là điều bất khả. Cũng vì lẽ đó mà thứ khiến ta lo ngại nhất vẫn là “máy móc của chính lòng mình”.
Có thể nói, thứ đáng sợ nhất khi con người bị máy móc hóa chính là sự biến mất của nhu cầu thể hiện cảm xúc. Khoa học kỹ thuật có thể tạo ra những cỗ máy có biểu hiện cảm xúc như con người. Nhưng suy cho cùng, đó chỉ là lớp mặt nạ, những biểu cảm được thiết lập sẵn. Cho nên, khi bị “máy móc hóa” con người sẽ trở thành một vật vô hồn, không có cảm xúc. Khi mất đi trái tim ấm nóng, con người sẽ dần mất đi bản chất cốt lõi, giá trị căn cốt để được định nghĩa là người. Không ít người sẽ không còn quan tâm đến những điều xung quanh mình và dần cảm thấy cuộc sống tẻ nhạt, vô nghĩa lý.
Tôi thấy, khi bước vào một cửa hàng, tôi vẫn mong thấy được sự niềm nở, tiếng nói của người nhân viên hơn là với một cỗ máy chỉ biết tính tiền. Bản chất của con người phải luôn có khao khát được giãi bày cảm xúc và mong muốn được giao cảm với người khác. Vậy nếu tất cả mọi người đều bị “máy móc hóa” thì việc gặp gỡ một con người cũng chẳng khác nào tiếp xúc với một cái máy. Chính lúc này, con người đang dần để sự máy móc trong lòng lấn át và con người sẽ hoàn toàn biến mất. Đó chẳng phải là lúc máy móc thay thế con người hay sao?
“Máy móc của chính lòng mình” là sự mất đi tính sáng tạo, sao chép người khác như một “cỗ máy mô phỏng”. Con người sống không thực là mình mà là bởi những mong muốn của người khác, từ những điều mà xã hội, gia đình muốn họ phải trở thành. Việc chịu nhiều áp lực về chuẩn mực cùng với đó là sự bất lực, chấp nhận, không có bản lĩnh để làm chủ bản thân đã biến con người thành máy móc khi bản thân có thể giống bất cứ ai và ai cũng có thể thay thế vị trí của mình.
Bên cạnh đó, máy móc sinh ra là để đáp ứng cho những nhu cầu của con người. Vậy lý do con người sinh ra là để đáp ứng nhu cầu của người khác ư? Con người với bản ngã của riêng mình sẽ có tiếng nói riêng, suy tư riêng, độc lập về ý kiến. Tôi tồn tại đầu tiên là vì chính bản thân tôi, sống theo cách mà bản thân mình lựa chọn chứ không phải là sự nghĩ theo – nói theo – làm theo người khác. Một khi con người bị máy móc hóa họ sẽ mất đi sự tự chủ với chính kiến, cuộc sống của mình và dễ dao động bởi những tác động của ngoại cảnh. Điều đó dẫn đến những hiệu ứng domino – một chuỗi phản ứng xảy ra
Khi có một thay đổi nhỏ tại điểm bắt đầu, sau đó lan tỏa ra các điểm xa hơn. Ví như cụm từ “trend” (trào lưu) xuất hiện rất nhiều trên mạng xã hội là bởi ngày nay, mọi hiện tượng, đặc biệt là những điều tiêu cực sẽ được lan truyền rất nhanh từ một người, một hành động, một lời nói, một video.
“Máy móc bên ngoài” luôn được tạo ra với một chức năng nhất định. Nhưng con người lại khác, con người không thể tự khuôn mình vào những gì đã được định sẵn.
Trong hành trình của cuộc đời, con người phải tự khỏa lấp những thiếu sót, tự khám phá những điều mới mẻ. Con người sinh ra luôn trong quá trình đi tìm những giá trị khác cho mình. Vậy nếu con người chỉ có một công năng như cái máy thì điều đó đã làm giới hạn lối tư duy và hạn chế những điều mà con người có thể làm nhiều hơn thê.Con người phải vượt lên những ngộ nhận và giới hạn do chính con người tạo ra.
Quay trở lại với phát ngôn của Sophia và sau sự kiện chấn động đó lại tác động đến tôi sự khát khao nhiều hơn ở năng lực con người. Thay vì chấp nhận trước hiện thực đó thì chúng ta cần làm gì mới là điều quan trọng.
Đứng trước sự biến chuyển của thời đại, một số bộ phận người tỏ ra bất lực, tự tìm cho mình con đường rút lui, cố chấp việc không học tập và không có năng lực.
Thế nhưng, chưa bao giờ là quá muộn để thay đổi mình phù hợp với nhu cầu của thời đại mới. Mất đi những công việc hiện tại, ngược lại trong tương lai sẽ có những công việc mới cần đến năng lực cao hơn của con người. Bởi vậy, sống trong thời đại này, thích ứng kịp thời với mọi biến động của cuộc sống mới là cần thiết.
Hơn thế, con người nên hướng đến sự toàn diện trên mọi lĩnh vực, đa năng trong mọi vấn đề. Liệu những kiến thức ta học trên ghế nhà trường đã đủ? Liệu những bước lập trình quan trọng mà chỉ được mường tượng qua sách thì có hiệu quả? Đáp ứng cho nhu cầu được trải nghiệm, thực hành nhiều hơn, hiện nay, ở nhiều trường học đã triển khai mô hình học STEM – mô hình giáo dục tích hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, rèn luyện tư duy đa chiều. Đó là sự thay đổi tích cực từ nền giáo dục.
Bên cạnh đó, ý kiến của G. Duhamel mở ra cho ta một nỗi quan hoài khác. Thứ có thể hủy diệt loài người đâu chỉ là máy móc mà con người cũng có thể bị hủy diệt bởi chính con người nếu lòng người bị máy móc hóá. Muốn “con người không bị hủy diệt bởi chính con người” thì con người phải phải ý thức được sức mạnh của cộng đồng, của sự kết nối giữa người và người. Có người từng nói, chỉ có yêu thương là còn mãi trên cõi đời này là vì lẽ đó. Và một khi con người được kết nối bởi tình thương, lòng nhân ái thì ắt sẽ không thể nào “bị hủy diệt”.
Điều đó làm tôi nhớ đến một tiệm hoa tươi khi bạn đến mua hoa sẽ được nhận một bức thư tay từ người lạ và mọi người có thể phản hồi lại bức thư đó hoặc viết thư DỊNH
cho một người ngấu nhiên, Hay nữ ca sĩ Đào Tố Loan trình diễn ngẫu hứng tại nhà hát opera Garnier tại Paris đã khiến mọi người xung quanh trâm trồ và dành những tràng pháo tay tán thưởng cho nữ nghệ sĩ đến từ Việt Nam này. Như vậy, có những người xa lạ nhung họ vẫn sẵn sàng sẻ chia tâm tư trong những bức thư hay bày tỏ sự cảm mến đối với người khác là biểu hiện vô cùng tích cục cho sự kết nối của con người. Tất cả đó đều là minh chứng và hy vọng cho một điều rằng con người không bị hủy diệt bởi chính con người.
Có thể nói, ta đừng sợ máy móc bên ngoài với điều kiện con người biết rõ mục đích sử dụng của mình và dùng nó một cách có hiệu quả. Ngoài ra, ta hãy sợ máy móc của chính lòng mình, có những trăn trở để bừng tỉnh, bởi lẽ khi vượt qua nỗi sợ chính là những suy tư để thay đổi bản thân, thay đổi thế giới mình đang sống.
Tôi đã từng nghĩ nếu như khoa học công nghệ không phát triển như bây giờ thì thế giới sẽ như thế nào? Liệu có làm nên thế giới hiện đại và văn minh như bây giờ không? Và biết đâu đó, nó chính là cơ hội để con người biết suy tư, tái nhìn nhận lại bản ngã của chính mình và bản chất của cuộc sống. Cuộc cách mạng 4.0 vẫn tiếp tục diễn ra và ngày càng mạnh mẽ hon nữa, điều đó đồng nghĩa với việc chúng ta phải làm chủ được con đường mà mình đang đi, cách sống mà mình lựa chọn.
(Hoàng Hà Linh, Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn – Quảng Trị, Giải Ba HSG Quốc gia năm 2024)
Bài học kinh nghiệm thi của tác giả:
- Đọc đề nên đọc câu lệnh trước nhất, sau đó mới đến ngữ liệu (câu nói, câu chuyện,…) đã
- Sắp xếp các luận điểm theo thế “leo thang” – càng về sau phải mang sức nặng hơn.
- Mạnh dạn bày tỏ cái “tôi” và xưng “tôi”.
- Uống nước giúp bạn lấy lại bình tĩnh nhanh hơn.
Lời gửi gắm tới các bạn:
Hình ảnh bánh xe có bảy trục trong Phật giáo là biểu trưng cho bảy vòng luân xa. Những vòng luân xa ấy cứ quay tròn tuần hoàn, không hề bất biến. Điều đó ứng với quan niệm thời gian phi tuyển tính. Nhưng ta thấy, cũng chỉ nếm trải duy nhất một lần vòng luân xa ấy thôi, bởi “thân như điện ảnh hữu hoàn vô”. Chính vì lẽ đó, thời gian là thách thức lớn nhât nhưng cũng là cơ hội tôt nhât với mỗi người. Biết nắm bắt thời gian là nắm bắt được thành công. Khi xác định cho mình một hướng đi rõ ràng thì nên xuất phát ngay bây giờ. Mỗi ngày, mỗi khoảnh khắc ta lại tích lũy được một ít giá trị cho riêng mình.
Loading...
Reload document 
Open in new tab