Tuyển chọn đề thi HSG các tỉnh.
TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU NĂM HỌC: 2019 – 2020
ĐỀ CHÍNH THỨC MÔN THI: NGỮ VĂN
Thời gian làm bài: 180 phút
Ngày thi: 11/12/2019
Câu 1 (8,0 điểm):
Suy nghĩ của anh/chị về hai ý kiến sau:
“Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi, để một mai tôi về làm cát bụi…” (Trích lời bài hát Cát bụi của Trịnh Công Sơn).
“Con người sinh ra không phải để tan biến đi như một hạt cát vô danh. Họ sinh ra để in dấu trên mặt đất, in dấu trong trái tim người khác.”(Xukhômlinski)
Câu 2(12,0 điểm)
Qua một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn 12, anh/chị hãy làm rõ quan niệm sau đây của Lưu Quang Vũ về sáng tạo thơ ca:
“Nói lời riêng mà thấu triệu tâm hồn Sau đêm tối, một ban mai mới mẻ” (Theo Mây trắng của đời tôi – Lưu Quang Vũ).
HƯỚNG DẪN CHẤM
Câu 1 (8,0 điểm):
- Yêu cầu về kĩ năng
Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội; kết cấu rõ ràng; lập luận chặt chẽ; diễn đạt chính xác, lưu loát; không mắc lỗi về từ ngữ và ngữ pháp; biết vận dụng những hiểu biết về đời sống xã hội, có khả năng bày tỏ thái độ, ý kiến cá nhân khi làm bài.
- Yêu cầu về kiến thức
Học sinh có thể làm bài theo nhiều cách, nhưng phải có lí lẽ và dẫn chứng xác đáng, được tự do trình bày ý kiến cá nhân nhưng thái độ phải chân thành, nghiêm túc, phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội. Sau đây là một số định hướng:
- Giới thiệu vấn đề cần nghị luận (0,5 điểm)
- Giải thích:
– Ý kiến thứ nhất: quan niệm đời người nhỏ bé, mong manh, ngắn ngủi, hư vô.
– Ý kiến thứ hai: Con người không thể sống vô danh, mờ nhạt mà phải sống có ý nghĩa. Đề cao khẳng định giá trị của con người bằng những đóng góp “in dấu” của họ cho
đời.
Hai ý kiến tuy đối lập nhưng cũng có quan hệ bổ sung cho nhau.
- Bàn luận, đánh giá
– Ý kiến thứ nhất:
+ Cái nhìn chưa tích cực về con người, kiếp người nhỏ bé, mong manh, hư vô được hóa kiếp từ cát bụi, mờ nhạt trong cuộc đời.
+ Xuất phát từ suy nghĩ con người đến từ cát bụi và cũng trở về với cát bụi, con người sống phải tuân theo quy luật: sinh – lão – bệnh – tử, đời người là hữu hạn.
Vì vậy ý kiến cũng mang ý nghĩa tích cực: hướng con người sống thiện, không tranh giành, bon chen, thủ đoạn, hơn thua…; sống an nhiên trước cuộc đời.
– Ý kiến thứ hai:
+ Được đến và sống trong cuộc đời là điều hạnh phúc của mỗi người nhưng sống không đồng nghĩa với sự tồn tại mà phải là sự tồn tại có ý nghĩa. Mỗi người là một nhân cách riêng, cá tính riêng luôn được đề cao và tôn trọng.
Vì vậy con người không thể sống vô danh, mờ nhạt, vô vị mà phải sống có ý nghĩa và giá trị trong cuộc đời.
+ Sông có giá trị, có ý nghĩa được biểu hiện ở lối sống tích cực, có hoài bão, có trách nhiệm; ở việc không ngừng vươn lên, khẳng định giá trị của bản thân bằng chính năng lực và bằng chính sự đóng góp có giá trị cho cuộc đời, đôi khi còn ở những việc làm giản dị, chân thành từ tình yêu thương…
Đó cũng là cách mà chúng ta in dấu trên mặt đất và “in dấu trong trái tim mọi người – được mọi người yêu mến và nhớ mãi.
– Hai ý kiến đối lập nhau (Ý kiến thứ nhất chưa có cái nhìn tích cực về con người, hướng con người sống an phận. Ý kiến thứ hai thể hiện cái nhìn tích cực và đầy niềm tin về con người, hướng con người không ngừng vươn lên để “in dấu trong đời.)
Thế nhưng, về ý nghĩa sâu xa, hai ý kiến cũng có mối quan hệ với nhau, bổ sung cho nhau cùng định hướng cho con người, sống tốt, biết cân bằng cuộc sống của mình.
Chính vì đời người là ngắn ngủi, mong manh, nên càng phải sống thân thiện, sống tích cực, để biến từng khoảnh khắc trong cuộc đời trở nên đẹp nhất và giàu ý nghĩa nhất.
– Phê phán những người có suy nghĩ bị quan, tiêu cực về cuộc sống, sống vô nghĩa, sống thừa,…
- Bài học nhận thức và hành động (1,0 điểm)
- Khái quát lại vấn đề nghị luận. (0,5 điểm)
Câu 2(12,0 điểm)
- Yêu cầu về kĩ năng
Biết cách làm bài văn nghị luận về một ý kiến bàn về văn học, kết hợp các thao tác nghị luận; lập luận chặt chẽ; diễn đạt chính xác, lưu loát, không mắc lỗi về từ ngữ và ngữ pháp.
- Yêu cầu về kiến thức
Thí sinh cần vận dụng kiến thức lí luận văn học kết hợp với những hiểu biết sâu sắc về tác phẩm, biết chọn lọc dẫn chứng tiêu biểu. Bài làm theo nhiều cách, nhưng cần đáp ứng những yêu cầu sau:
- Giới thiệu vấn đề cần nghị luận (0,5 điểm)
- Giải thích(2,0 điểm)
– Giải thích từ/ngữ:
+ Nói lời riêng: tiếng nói tình cảm riêng tư từ cõi lòng; tiếng thơ mang đậm dấu ấn cá tính sáng tạo với những đặc sắc nghệ thuật riêng.
+ Thấu triệu tâm hồn: có sức lay thức, tác động sâu xa, hòa điệu cùng tâm hồn và trái tim nhân loại.
+ Một ban mai mới mẻ: sự sống tươi mới, vẻ đẹp tâm hồn lạc quan, trong trẻo được tái sinh; – Khái quát vấn đề: Ý kiến đề cập đến giá trị, thuộc tính và quy luật sống của thơ ca. Thơ là tiếng nói tình cảm riêng, mang dấu ấn nghệ thuật riêng của con người nhưng chạm vào tiếng lòng chung muôn đời, có khả năng khơi thức những tình cảm thẩm mỹ cho con người.
- Bình luận – chứng minh (7,0 điểm)
– Lí giải ý kiến:
+ Thơ ca là điệu hồn, là nhữn rung động tha thiết, những suy tư về cuộc sống của con người. Thơ trước hết là viết cho chính mình, cho những cảm xúc bùng nổ trong trái tim người nghệ sĩ, cho khát khao được giãi bày, thổ lộ, sau đó thơ dành cho mơ ước được đối thoại, kết nối, tri âm. Chỉ khi tiếng thơ ấy tìm được những tâm hồn đồng điệu, sẻ chia, thức dậy và lan tỏa trong người đọc những tình cảm mãnh liệt, có giá trị khơi sáng nó mới thực sự được sống trọn vẹn.
+ Thơ ca có cách tổ chức, cấu trúc ngôn từ đặc biệt. Nó đòi hỏi người nghệ sĩ phải tạo được dấu ấn phong cách độc đạo, tạo nên những “lời riêng” từ ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu thơ… Chính hình thức độc đạo của thơ có khả năng tác động, loi cuốn bạn đọc tìm đến để lắng nghe tiếng lòng thi nhân, để tự mình khơi mở tâm hồn, cùng sẻ chia, thấu cảm những điều trao gửi để lắng tụ lại những tình cảm chung muôn đời trong thi ca và cuộc sống. .
– Phân tích biểu hiện của những “lời riêng và khả năng kết nối người đọc qua các tác phẩm tự chọn. (Học sinh cần phân tích ít nhất 2 tác phẩm thơ có định hướng, làm rõ 2 phương diện: tiếng nói riêng trong nội tâm, những đặc sắc trong nghệ thuật, hướng đến những tình cảm phổ quát của con người.)
– Gợi ý các tác phẩm:
+Những rung động, tình cảm trước thiên nhiên, cuộc sống, tâm hồn con người( Việt Bắc, Tây Tiến, Tiếng hát con tàu)
+ Những suy tư về tình yêu (sóng)
+ Những cảm xúc, suy nghiệm về quê hương, đất nước (Đất nước – Nguyễn KHoa Điềm, Đất nước – Nguyễn Đình Thi. Bên kia sông Đuống…)
+ Những quan hoài, nỗi niềm thân phận (Đàn ghi ta của Lorca, Đò lèn)
(Thí sinh có thể chọn bất kì tác phẩm nào trong chương trình, nhưng phải làm sáng tỏ được luận điểm)
- Đánh giá – mở rộng(2,0 điểm)
-Ý kiến thể hiện bản chất, giá trị của thơ ca, khẳng định sức sống mãnh liệt, bền lâu của thơ ca.
-Ý kiến gợi ra những bài học bổ ích cho sáng tạo và tiếp nhận.
- Khẳng định lại vấn đề nghị luận(0,5điểm)