Công thức trả lời câu hỏi nêu hiệu quả của yếu tố biểu cảm hoặc miêu tả trong văn bản
Trong chương trình Ngữ văn, đặc biệt ở các đề đọc hiểu và nghị luận, học sinh thường gặp câu hỏi yêu cầu phân tích yếu tố biểu cảm hoặc miêu tả trong một đoạn văn. Đây là những yếu tố nghệ thuật quan trọng góp phần thể hiện nội dung tư tưởng và tạo nên tính thẩm mỹ cho văn bản. Để trả lời tốt dạng câu hỏi này, học sinh cần nắm chắc công thức phân tích theo từng bước: xác định, phân tích nội dung và nghệ thuật. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể kèm ví dụ minh họa.
Công thức trả lời
Bước 1: Xác định yếu tố biểu cảm/miêu tả
Yêu cầu:
Chỉ rõ cụ thể từ ngữ, hình ảnh, chi tiết hoặc câu văn mang yếu tố biểu cảm hoặc miêu tả trong văn bản.
Cách trình bày:
Trong đoạn văn/ văn bản, yếu tố biểu cảm/miêu tả được thể hiện qua chi tiết: “…” (TTKh)
Bước 2: Phân tích hiệu quả về nội dung
Gợi ý trả lời theo 3 câu hỏi:
- Nhấn mạnh hoặc khắc họa điều gì?
→ Hình ảnh đó nhấn mạnh đặc điểm, bản chất, vẻ đẹp, sự việc, hiện tượng nào? - Thể hiện cảm xúc, thái độ, quan điểm gì của tác giả?
→ Tình cảm yêu thương, ngợi ca, xót xa, cảm phục, trân trọng, phê phán, lo lắng…? - Có góp phần làm sáng rõ vấn đề nghị luận không?
→ Có làm nổi bật nội dung tư tưởng chính của văn bản không?
Cách trình bày:
Về nội dung, yếu tố này giúp khắc họa/nhấn mạnh…, thể hiện rõ thái độ/cảm xúc/quan điểm… của tác giả, đồng thời góp phần làm sáng rõ vấn đề… (TTKh)
Bước 3: Phân tích hiệu quả về nghệ thuật
Gợi ý trả lời theo 3 phương diện:
- Giọng điệu: Có góp phần tạo ra giọng điệu (trầm lắng, tha thiết, châm biếm, dữ dội…) cho văn bản không?
- Sức hấp dẫn: Có giúp đoạn văn thêm sinh động, giàu hình ảnh, gợi cảm xúc, dễ cảm thụ không?
- Tính thuyết phục: Có tăng khả năng tác động, thuyết phục người đọc/người nghe không?
Cách trình bày:
Về nghệ thuật, yếu tố biểu cảm/miêu tả này góp phần tạo giọng điệu…, khiến đoạn văn trở nên sinh động, giàu cảm xúc và tăng tính thuyết phục đối với người đọc. (TTKh)
Mẫu trả lời hoàn chỉnh (gộp cả ba bước):
Trong đoạn văn, yếu tố miêu tả/biểu cảm được thể hiện qua chi tiết: “…”.
Về nội dung, yếu tố này giúp khắc họa…, thể hiện thái độ/cảm xúc… của tác giả, đồng thời làm sáng rõ vấn đề nghị luận được đặt ra.
Về nghệ thuật, yếu tố này tạo giọng điệu…, góp phần tăng sức gợi cảm và thuyết phục cho văn bản.
Ví dụ minh họa
Đề bài: Phân tích hiệu quả của yếu tố miêu tả trong câu:
“Cái lá ngoài kia run rẩy, như cũng lạnh lẽo trước cái nhìn trống vắng của bà cụ.”
Gợi ý trả lời:
Trong đoạn văn, yếu tố miêu tả được thể hiện qua chi tiết: “Cái lá ngoài kia run rẩy, như cũng lạnh lẽo trước cái nhìn trống vắng của bà cụ.”
Về nội dung, hình ảnh chiếc lá run rẩy được nhân hoá nhằm khắc họa không khí lạnh lẽo, cô đơn bao trùm cảnh vật, phản ánh tâm trạng trống vắng, buồn tủi của nhân vật bà cụ. Qua đó, tác giả thể hiện sự cảm thông sâu sắc với số phận con người trong cảnh ngộ cô đơn cuối đời.
Về nghệ thuật, yếu tố miêu tả này tạo nên giọng điệu trầm buồn, gợi cảm, đồng thời tăng sức lay động và tính thuyết phục của đoạn văn đối với người đọc.
-cô Minh Hương TTKH-