ĐỀ THI CHỌN HSG CẤP TỈNH LỚP 12 TRƯỜNG THPT TĨNH GIA 2

–Thí sinh trả lời như đáp án: 1.0đ

-Thí sinh trả lời không đúng như đáp án: không cho điểm

–Thí sinh trả lời như đáp án: 1.0đ

-Thí sinh trả lời không đúng như đáp án: không cho điểm

+ Bài thơ được cấu tứ dựa trên những xúc cảm của nhân vật trữ tình “tôi” trong một “đêm trở về” quê nhà sau nhiều năm xa cách.

+ Mạch tâm trạng của nhân vật trữ tình vận động qua nhiều cung bậc như xốn xang náo nức, xúc động động nghẹn ngào đến vui sướng hạnh phúc.

+ Hình tượng quê hương hiện lên trong những không gian thân thuộc, những hình ảnh bình dị, những thanh âm thân thương, những hương vị mộc mạc thân quen rất đỗi.

+ Dáng hình quê nhà và xúc cảm chân thành của nhà thơ được gửi gắm trong hình thức thơ tự do, ngôn từ giàu hình ảnh với nhiều biện pháp tu từ được sử dụng.

–Thí sinh trả lời như đáp án: 1.0đ

– Thí sinh trả lời được ½ đáp án được 0.5 điểm

-Thí sinh trả lời không đúng như đáp án: không cho điểm

+ Cảm hứng: bài thơ chú trọng khắc họa thế giới nội tâm với những rung động tinh tế, những xúc cảm mãnh liệt của nhân vật trữ tình, qua đó khẳng định tình yêu quê hương sâu sắc.

+ Hình tượng: Hình ảnh quê hương được khắc họa mang vẻ đẹp thanh bình, vừa thân thương vừa thơ mộng.

+ Ngôn từ: trong sáng, nhẹ nhàng mà giàu sức gợi; nhiều hình ảnh, liên tưởng bay bổng thú vị, các câu thơ được tổ chức tự do, linh hoạt.

+ Sự xuất hiện của một số yếu tố có tính chất tượng trưng trong bài thơ.

–Thí sinh trả lời như đáp án: 1,0

– Thí sinh trả lời được ½ đáp án được 0.5 điểm

-Thí sinh trả lời không đúng như đáp án: không cho điểm

– Gợi thức tình cảm với quê nhà nơi người đọc:

+ Sự nhớ nhung da diết quê hương và những giá trị xưa cũ,

+ Tình cảm thương yêu da diết đối với quê hương

+ Sự tôn trọng những giá trị cao cả mà quê hương đã mang lại

+ Khát vọng cống hiến, dựng xây quê nhà

–Thí sinh trả lời như đáp án:2.0đ

-Thí sinh chỉ trả lời được ½ số ý : 1.0đ

Lưu ý: Thí sinh có thể trả lời bằng các từ ngữ/các cách diễn đạt tương đương vẫn cho điểm tối đa

1

Nếu anh muốn pha một tách trà nóng, trước hết anh phải đổ đi trà nguội trong chiếc tách ấy.

Có thể theo hướng sau:

– Trà nóng: những điều mới, phù hợp và có giá trị. Trà nguội: thứ trà không còn dùng được, không còn phù hợp với nhu cầu bản thân. Mượn việc pha trà, ý kiến trên đã nói đến thái độ và cách ứng xử của con người trước những việc đã qua: Muốn bắt đầu lại công việc nào đó, chúng ta phải biết gạt bỏ những gì đã qua để xây dựng điều mới mẻ hơn, tốt đẹp hơn.

– Cuộc sống luôn tiến về phía trước, trước thời gian luôn chảy trôi, con người không thể sống mãi trong một thời khắc. Đây cũng là quy luật của cuộc đời. Đắm chìm trong quá khứ sẽ làm con người mất ý chí, niềm tin, động lực trong cuộc sống.

– Tương lai tốt đẹp là điều mỗi người luôn mong chờ, đón đợi nhưng nó chỉ đến khi con người biết bỏ lại sau lưng những gì đã qua.

– Việc gạt bỏ những điều đã qua, cũ kĩ, không phù hợp không chỉ cần sức mạnh của ý chí, nghị lực mà còn cần sự chủ động, thức thời, lòng tự tin. Vì thế trong cuộc sống con người cần chủ động, tự tin bước qua quá khứ để có một cuộc sống tốt đẹp trong hiện tại và tương lai.

– Tuy nhiên, hướng tới tương lai không có nghĩa là hoàn toàn phủ nhận quá khứ, cần phải biết trân trọng, học tập những điều tốt đẹp của quá khứ để biến thành sức mạnh cho hiện tại và tương lai

– Trong cuộc sống, con người cần biết vượt lên quá khứ để kiến tạo hiện tại và tương lai bằng cách nỗ lực trong học tập, lao động, chủ động trong cuộc sống để tạo cho mình một cuộc sống tốt đẹp.

Trong quá trình bàn luận, thí sinh cần lấy dẫn chứng minh họa phù hợp và bàn luận mở rộng rút ra bài học.

Hướng dẫn chấm:

– Lập luận chặt chẽ, thuyết phục; lí lẽ xác đáng; dẫn chứng tiêu biểu phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và dẫn chứng (3.0-4.0đ)

– Lập luận chưa thật chặt chẽ, thuyết phục; lí lẽ xác đáng; có dẫn chứng nhưng chưa tiêu biểu (2.25-2.75đ)

– Lập luận không chặt chẽ; lí lẽ chưa xác đáng, chưa liên quan mật thiết đến vấn đề nghị luận; có dẫn chứng nhưng không phù hợp (0.75-1.25đ)

– Lập luận chung chung; lí lẽ không xác đáng, không liên quan đến vấn đề nghị luận; không có dẫn chứng (0.25-0.5đ)

0.5

0.5

0.5

0.5

0.5

0.5

Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận, có dẫn chứng tiêu biểu.

Câu hỏi hướng đến việc đánh giá năng lực viết bài văn NLVH, đòi hỏi thí sinh phải huy động kiến thức về lí luận văn học, tác phẩm văn học, kĩ năng tạo lập văn bản. Thí sinh có thể cảm nhận và lí giải theo những cách khác nhau nhưng phải có lí lẽ, căn cứ xác đáng.

– “Văn chương cũng có lửa, làm tan chảy những bức tường thép mà mỗi người tự dựng lên”: văn chương có sức nóng/sức mạnh làm tan chảy vỏ bọc bên ngoài cứng rắn, sự lạnh lùng vô cảm của con người. “Lửa” văn chương sẽ làm tan chảy “bức tường thép” của mỗi người tức là làm cho con người dẹp bỏ được cái tôi kiêu ngạo của mình, dẹp bỏ được phòng tuyến ngụy trang của bản thân, dùng trái tim để đối đãi với trái tim.

– “văn chương cũng là băng, gắn kết những ốc đảo người thành một khối”: “Băng” trong văn chương có sức mạnh “gắn kết” những con người xa lạ, cô đơn, riêng lẻ -“những ốc đảo” xích lại gần nhau, hiểu nhau để trở thành một khối đoàn kết.

– “văn chương cũng là nước, dịu dàng mà mãnh liệt vượt qua những rào cản của lịch sử, văn hoá, ngôn ngữ”: văn chương như một dòng chảy bất tận vượt qua những giới hạn về thời gian, không gian trong cuộc sống, kết nối con người với mọi thời đại để đem tới cho con người “một bài học trông nhìn và thưởng thức” (Thạch Lam).

=> Chia sẻ của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư khẳng định chức năng, ý nghĩa, giá trị của văn chương. Văn chương có “sức mạnh kết nối” mạnh mẽ, phá tan mọi rào cản, giới hạn để đến với trái tim người đọc, gắn kết con người và nhân loại.

* Lí giải:

– Văn học bắt rễ từ hiện thực đời sống. Nhưng nhà văn sáng tác không chỉ để tái hiện đời sống một cách đơn thuần. Tác phẩm văn học ra đời là kết tinh của những trăn trở, những tình cảm mãnh liệt, những khát vọng sục sôi. Người nghệ sĩ bao giờ cũng muốn thông qua tác phẩm, truyền đi một tiếng nói, gửi đi một thông điệp tới người đọc. Ở chiều ngược lại, người đọc trong sự giải mã văn bản, luôn khao khát kiếm tìm một tiếng nói “đồng ý, đồng chí”. Vì thế có thể khẳng định, văn chương sinh ra đã mang trong mình một sức mạnh mãnh liệt kết nối những tâm hồn đồng điệu.

– Văn chương ra đời với sứ mệnh nâng đỡ, xây dựng con người, hướng con người đến những quan niệm sống tốt đẹp. Văn học mở ra cho con người một chân trời mới, đưa con người đến những miền đất mới lạ; tác động vào tư tưởng, tình cảm, hành vi của con người, giúp họ hướng về Chân-Thiện-Mĩ, làm cho người gần người hơn. Và nói như Hoài Thanh là: “Văn chương gây cho ta những tình cảm ta chưa có, luyện những tình cảm ta sẵn có”, hoặc nói như Macxim Gorki: “Văn học là nhân học”.  Văn chương vừa bồi đắp tư tưởng tình cảm vừa thanh lọc tâm hồn con người, hướng con người đến những tư tưởng cao đẹp, biết đâu là điều đáng yêu, đáng ghét, biết trân trọng cái thiện, cái đẹp, biết căm ghét và lên án cái xấu xa, độc ác, vô nhân đạo giúp cho tâm hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn, có thể thay đổi hoặc nâng cao tư tưởng tình cảm của con người theo chiều hướng tích cực, tốt đẹp, tiến bộ. Trên hành trình ấy, văn chương đã gắn kết những con người xa lạ.

– Không phải chỉ đơn giản gắn kết giữa người đọc và tác phẩm, mà văn chương còn gắn kết độc giả với nhau. Do mang trong mình những sứ mệnh đặc biệt nên sức mạnh của văn chương không thể chỉ là sức mạnh nhỏ bé và tầm thường. Đó phải là một sức mạnh mãnh liệt và trường tồn, vượt mọi khoảng cách không-thời gian, có khả năng chống lại “mọi định luật băng hoại của thời gian” (Sekhov).

1.0

b, Truyện ngắn Người gánh nước thuê vừa có “lửa”, vừa có “băng” lại vừa là  “nước”:

* Người gánh nước thuê đã làm “tan chảy” trái tim độc giả, thức dậy những tình cảm, suy nghĩ, trăn trở cao đẹp, nhân văn trong lòng người đọc.

– Trước hết, truyện khơi dậy nơi người đọc niềm xúc động chân thành, sự thương cảm sâu sắc với những số phận cuộc đời nghèo khó, bất hạnh trong cơn bão táp của nền kinh tế thị trường. Đó là hình ảnh của bà Diễm và ông Tiếu.

+ Những con người với ngoại hình toát lên vẻ khắc khổ: bà Diễm hiện lên với dáng người bé loắt choát, bộ mặt nhăn nheo gầy sạm. Ông Tiếu được khắc họa với một khuôn mặt khắc khổ ngàn vạn nếp nhăn, đôi mắt biểu lộ một nỗi đau khổ bất thường….

+ Họ làm công việc gánh nước thuê nặng nhọc, vất vả, chịu sự khinh khi của người đời.

+ Họ có cảnh ngộ éo le: nghèo khó, neo đơn, chịu những khiếm khuyết về thể chất (bà Diễm), mang những nỗi buồn đau riêng của gia đình (ông Tiếu)

=>Nhà văn đã ghé ngòi bút của mình xuống dưới đáy cùng của xã hôi, lắng nghe tiếng thĩ thầm của những mảnh đời bất hạnh, để khêu lên lòng trắc ẩn chân thành nơi người đọc.

– Truyện ngắn còn gieo vào tâm hồn người đọc niềm trân trọng, tin yêu những phẩm chất người rất đẹp; sự ngợi ca những tình cảm cao đẹp của con người: đó là tình phụ tử, tình người bao la, chữ tín giữa con người với con người.

+ Đó là tình phụ tử thiêng liêng của ông Tiếu dành cho đứa con gái bị mất tích trong một trận bom. Ông vẫn nuôi hi vọng con còn sống và luôn mang theo tấm ảnh của con bên cạnh cho đến lúc chết.

+ Đó là tình người bao la giữa những người cùng khổ. Từ những người xa lạ, qua những lần giúp đỡ nhau tai máy nước, bà Diễm đã đề nghị ông Tiếu về ở cùng túp lều của mình khi biết ông Tiếu không có nhà, mỗi tối phải lang thang nơi góc chợ. Đó là sự cưu mang, giúp đỡ, nương tựa lẫn nhau giữa hai cái cây đã bị cơn lốc cuộc đời quật cho bật hết rễ.

+ Đó là niềm tin trao gửi và sự hết lòng của người sống để thực hiện di nguyện của người đã khuất. Bà Diễm luôn đau đáu việc tìm con cho ông Tiếu như di nguyện trước khi chết của ông. Chi tiết cuối truyện bà Diễm dù ngày càng lẩm cẩm nhưng luôn giữ chặt trong tay tấm ảnh của bé gái con ông Tiếu và dòng chữ nhắn nhủ người nhận thật khiến người đọc không khỏi xót xa.

=>Truyện ngắn vì thế đã thức gợi và thắp lửa tin yêu nơi trái tim độc giả giữa cuộc sống còn nhiều bộn bề và lo toan.

* Người gánh nước thuê không chỉ đưa người đọc đến gần với số phận của những phận người khốn khổ và bất hạnh trong xã hội, mà qua trang viết, người đọc còn có dịp “kết nối, đồng điệu” với tác giả. Qua tiếng nói kín đáo mà nhà văn gửi vào con chữ  để bày tỏ niềm cảm thông, xót xa với nỗi đau khổ của con người; bày tỏ niềm trăn trở, sự phê phán trước sự vô cảm với nỗi đau của con người; người đọc có dịp được “diện kiến” một con người với tấm lòng trắc ẩn mênh mông, với trái tim nhân ái và luôn thổn thức trước những vấn đề đời sống của con người, với tâm hồn tế vi luôn run lên trước hiện thực đời sống. Đó là tiếng nói tri âm trong văn học.

* Tác phẩm thực sự còn là cầu nối, kết nối những tâm hồn đồng điệu. Vượt lên trên khoảng cách không gian, thời gian, những “người đọc xa lạ” đã gặp nhau tại trang viết Người gánh nước thuê trên hành trình khám phá cuộc sống và số phận con người. Cùng thương cảm với nỗi khổ đau, cùng nâng niu những điều tốt đẹp, độc giả đã đồng hành cùng nhau trên chặng đường vươn tới và thức gọi phần người tốt đẹp trong mỗi con người. Thiết nghĩ, đó chính là giá trị cao đẹp nhất, sứ mệnh thiêng liêng nhất của văn học.

c, Sức mạnh của “lửa”, “băng”, “nước” trong Người gánh nước thuê được truyền tải qua một hình thức nghệ thuật độc đáo:

– Kể chuyện theo ngôi thứ ba với điểm nhìn chủ yếu là điểm nhìn của người kể chuyện

– Truyện kể theo trật tự thời gian tuyến tính nhưng đan xen nhiều chi tiết bất ngờ lôi cuốn

– Xây dựng nhân vật: tô đậm ngoại hình với những chi tiết mang tính biểu tượng, khắc họa qua ngôn ngữ đối thoại và lời kể, lời tả của người kể chuyện

– Giọng điệu trần thuật khách quan, có phần lạnh lùng nhưng ẩn đằng sau là niềm xót thương dành cho nhân vật của nhà văn

– Ngôn ngữ giản dị nhưng vẫn tinh tế, chọn lọc

4.0

2.5

1.0

0.5

1.0

– Ý kiến đúng đắn đề cao vai trò sức mạnh của văn chương. Văn học chân chính, người nghệ sĩ thực thụ phải có sứ mệnh “làm cho người gần người hơn” (Nam Cao).

– Bài học cho người viết truyện ngắn: phải có xúc cảm mãnh liệt, chân thành, tài năng nghệ thuật điêu luyện, trí tưởng tượng phong phú để không chỉ phản ánh hiện thực sẵn có mà còn nói lên những điều cần có, chưa có trong cuộc đời; thể hiện ước mơ, khát vọng và những cảm xúc tinh tế trong chiều sâu tâm hồn con người để tác phẩm có thể đến với trái tim bạn đọc, gắn kết con người nhiều thế hệ. Nếu nhà văn không có vốn sống, không có tài năng để viết nên tác phẩm cho đời, cho người thì làm sao nghệ thuật có thể hóa thân thành “lửa”, thành “băng”, thành “nước”?

– Bài học về tiếp nhận văn chương: Nếu độc giả tiếp nhận một cách hời hợt và chóng vánh thì văn chương cũng không thể hóa thành bất cứ điều kỳ diệu nào để gắn kết con người. Vì thế người đọc cần đến với tác phẩm bằng tất cả tình yêu, niềm say mê, chân thành mới có thể nhận ra được thông điệp mà người nghệ sỹ gửi gắm, từ đó khám phá vẻ đẹp kì diệu của văn chương và những tình cảm sâu kín, nhân bản của con người.