Cách làm dạng câu hỏi xác định biện pháp tu từ và nêu tác dụng

Ví dụ:

Công cha như núi Thái Sơn

A                               B

Con đi trăm núi ngàn khe

⇒ So sánh: “Công cha” với núi Thái sơn

-So sánh còn giúp cho câu văn hàm súc gợi trí tưởng tượng của ta bay bổng. Vì thế trong thơ thể hiện nhiều phép so sánh bất ngờ.

Ví dụ 1:

       Sông được lúc dềnh dàng

         A                         B

      Chim bắt đầu vội vã

       A                        B

⇒Ở đây sự vật là “Sông” và “Chim” mang đặc điểm về trạng thái, suy nghĩ của co người “Dềnh dàng, vội vã”

Ví dụ 2:

Đã ngủ chưa hả trầu?

Tao hái vài lá nhé

Cho bà và cho mẹ

Đừng lụi đi trầu ơi!

èỞ đây sự vật là “trầu” mang hành động “ngủ” và được gọi như con người “Nhé, trầu ơi”

– Làm cho thế giới đồ vật, cây cối, con vật được gần gũi với con người hơn.

Ví dụ:  

     Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

     Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

(Viếng lăng Bác – Viễn Phương)

⇒”Mặt trời” trong câu thơ thứ nhất là mặt trời thực của tự nhiên. “Mặt trời” ở câu thứ 2 là chỉ Bác. Vậy hình ảnh “mặt trời” trong câu thơ thứ 2 ẩn dụ, lấy đặc điểm của mặt trời tự nhiên là sáng, bất diệt, đem lại sự sống cho muôn loài để chỉ sự vĩnh hằng, bất diệt trong trái tim con người Việt Nam, đem lại tự do cho dân tộc của Bác.

⇒Ẩn dụ: so sánh hai sự vật khác xa nhau (mặt trời – Bác), không liên quan đến nhau nhưng giống nhau ở một đặc điểm nào đó (Đem lại sự sống, vình hằng…)

Ví dụ:

          Đầu xanh có tội tình gì

Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi.

(Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)

⇒ “Đầu xanh”: Ý chỉ người còn trẻ. Đầu là bộ phận của con người, người trẻ tóc “Xanh” (Xanh đen), “Má hồng”: Ý chỉ người thiếu nữ, vì người thiếu nữ thường trang điểm, đánh ám hồng.

⇒Vậy “đầu xanh”, “má hồng” hoán dụ lấy đặc điểm của sự vật để chỉ nó.

⇒ Hoán dụ: sự vật được chỉ phải liên quan, phải gắn liền phải là đặc điểm nào đó đặc trưng của đối tượng (người trẻ, người thiếu nữ -bị ẩnn đi) được hoán đổi, được thay bằng cách gọi khác (Má hồng, đầu xanh -được gọi thay cái bị ẩn).

Đặt từ như vào giữa A và B

Xét nghĩa câu: B như A

⇒ Nếu có nghĩa: ẩn dụ

⇒ Nếu vô nghĩa: hoán dụ

Ví dụ 1:

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

⇒ “Mặt trời” ở đây ý chỉ Bác Hồ

⇒ Bác Hồ như mặt trời⇒ có nghĩa⇒ Ẩn dụ

Ví dụ 2:

Bác nhớ Miền Nam nỗi nhớ nhà

Miền Nam mong Bác nỗi mong cha

⇒Từ “Miền Nam” ở đây ý chỉ “Người Miền Nam”

⇒Người miền Nam như miền Nam⇒ Vô nghĩa⇒ Hoán dụ

– Tạo tính nhạc, nhịp điệu cho câu/ đoạn văn bản.

Ví dụ:

           Trèo lên cây bưởi hái hoa

Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân

⇒Trèo lên>< Bước xuống⇒ Đối lập

– Tạo ra sự hài hoà về thanh.

– Nhấn mạnh ý, gợi hình ảnh sinh động, tạo nhịp điệu cho lời nói…

⇒Ví dụ:

Tin vui chiến thắng trăm miền

Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.

(Trích Việt Bắc – Tố Hữu)

⇒ Liệt kê: Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên, Đồng Tháp, An Khê…

Ví dụ: Bài toán này khó quá, nghĩ nát óc mấy tiếng đồng hồ rồi mà vẫn chưa tìm ra cách giải.

⇒Nói quá: “Nghĩ nát óc” ⇒ Quá sự thật lên

Ví dụ: 

Bác nằm trong giấc ngủ bình yên

Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền

⇒Nói giảm nói tránh: “Giấc ngủ bình yên” ý chỉ Bác đã qua đời.

Ví dụ:  

    Lom khom dưới núi tiều vài chú

    Lác đác bên sông chợ mấy nhà.

⇒ Đảo ngữ: Chủ ngữ “tiều vài chú”,”Chợ máy nhà” đẩy ra sau để VN: “lom khom” và “lác đác” lên trước

Ví dụ: 

Chàng cóc ơi! Chàng cóc ơi!

Thiếp bén duyên chàng có thế thôi

Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé

Nghìn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi.

⇒Chơi chữ: Cóc, bén (nhái bén), nòng nọc, chuộc (Chẫu chuộc) ⇒ Học nhà cóc

– Thể hiện thái độ tình cảm của người viết.

Bước 1: Gọi tên biện pháp tu từ sử dụng trong văn bản.

Bước 2: (Dẫn chứng) Chỉ ra cụ thể tác giả đã sử dụng biện pháp đó như thế nào?  Ví dụ nhân hóa ở đâu?  Ẩn dụ qua từ nào, cho cái gì?

Bước 3: Nêu tác dụng(về nội dung và nghệ thuật) của biện pháp tu từ + tình cảm của tác giả.

 Vì nó áp dụng được tất cả các biện pháp (cho học sinh yếu, tb)

Bước 1: Biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản trên là:….(Ở chỗ “…..”)

Bước 2: BPTT này làm cho lời thơ/văn/ lời diễn đạt trở nên sinh động, gợi hình gợi cảm, hấp dẫn, ấn tượng, thú vị, dễ hiểu,có hồn, cụ thể, tăng nhạc tính- tạo âm hưởng nhịp nhàng, nhấn mạnh vào…(nd);đồng thời thể hiện…của tác giả.

Ghi tên và nêu 1 biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn trích trên?

Hướng dẫn

-Bước 1: Chỉ ra: Biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn trích trên là: so sánh (ở chỗ “Hòa bình giống như bầu không khí xung quanh chúng ta”)

-Bước 2: Hiệu quả: BPTT này làm cho lời diễn đạt trở nên sinh động, gợi hình gợi cảm, hấp dẫn, ấn tượng, thú vị, dễ hiểu,có hồn, cụ thể,nhấn mạnh vào tầm quan trọng của hòa bình đồng thời thể hiện tình yêu hòa bình của tác giả.

– Chỉ tên + dẫn chứng + Tác dụng biện pháp tu từ thứ nhất

.

– Chỉ tên + dẫn chứng + tác dụng biện pháp tu từ thứ 2

– Chỉ tên + dẫn chứng + tác dụng của biện pháp tu từ thứ 3

Bước 2: Nêu tác dụng chung của các biện pháp tu từ đã dùng ở trên.

– Tác giả + đã khéo léo/ tài tình sử dụng + tên biện pháp + để đem đến những hình ảnh độc đáo về + đối tượng phân tích thứ nhất.

– Bằng việc sử dụng + tên biện pháp + từ ngữ thể hiện + tác giả + đã đem đến cho bạn đọc những hình dung mới mẻ/sâu sắc + đối tượng phân tích

– Biện pháp + từ ngữ thể hiện + đã khắc họa về hình ảnh + đối tượng phân tích….

Bước 2: Các bptt này làm cho lời thơ/văn/ lời diễn đạt trở nên sinh động, gợi hình gợi cảm, hấp dẫn, ấn tượng, thú vị, dễ hiểu,có hồn, cụ thể, tăng nhạc tính- tạo âm hưởng nhịp nhàng – dùng cho phép điệp và liệt kê, nhấn mạnh vào…(nd);đồng thời thể hiện…của tác giả.

Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em

Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ

Nỗi nhớ chẳng bao giờ như thế

Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?

Chỉ ra và nêu tác dụng của các biện pháp tu từ trong khổ thơ trên?

Bước 1:

– Tác giả đã khéo léo sử dụng biện pháp điệp từ “nỗi nhớ”để đem đến những hình ảnh độc đáo về nỗi nhớ thương tha thiết, ngập tràn trong tâm trạng của nhân vật trữ tình.

– Bằng việc sử dụng biện pháp câu hỏi tu từ “Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?” tác giả đã đem đến cho bạn đọc những hình ảnh độc đáo về những nỗi suy tư, băn khoăn, trăn trở trong tâm trạng nhân vật trữ tình.

Bước 2:Các bptt này làm cho lời thơ trở nên sinh động, gợi hình gợi cảm, hấp dẫn, ấn tượng, thú vị, dễ hiểu,có hồn, cụ thể, tăng nhạc tính- tạo âm hưởng nhịp nhàng, nhấn mạnh vào sự xúc động trào dâng tưởng như không thể kìm nén nỗi băn khoăn trăn trở nghẹn ngào của nhân vật trữ tình  khi nhớ về những kỉ niệm tuổi học trò mơ mộng đồng thời thể hiện sự trân trọng trân quý những tình cảm những kỉ niệm đẹp tuổi hoa niên  cắp sách tới trường của tác giả.