Đề 3: Giữ gìn tiếng nói dân tộc trong thời đại hội nhập quốc tế.
MỞ BÀI: Trong tác phẩm Buổi học cuối cùng của A. Đô-đê, nhân vật thầy giáo Ha-men – một người mang trong mình nỗi đau mất nước – đã nói với học trò rằng: “Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ tiếng nói thì chẳng khác nào nắm được chìa khoá chốn lao tù.” Lời nhắc nhở ấy, dù vang lên từ một trang sách châu Âu thế kỷ XIX, vẫn còn nguyên giá trị trong thời đại hôm nay – thời đại của hội nhập, đa văn hóa và toàn cầu hóa. Tiếng nói dân tộc, tiếng mẹ đẻ không chỉ là phương tiện giao tiếp, mà còn là linh hồn, là căn cước văn hóa của mỗi con người. Việc giữ gìn tiếng nói dân tộc là trách nhiệm cao cả để mỗi người trẻ khẳng định cội nguồn, giữ lấy bản sắc và giữ lấy chính mình trong dòng chảy hội nhập sâu rộng hiên nay.
THÂN BÀI:
Giải thích: Tiếng nói dân tộc là ngôn ngữ mẹ đẻ – phương tiện giao tiếp, biểu đạt tư duy, đồng thời là nơi lưu giữ lịch sử, văn hóa và tâm hồn của một cộng đồng, dân tộc. Giữ gìn tiếng nói dân tộc là sử dụng tiếng mẹ đẻ một cách trong sáng, chuẩn mực; trân trọng và phát huy những giá trị văn hóa được gửi gắm qua từng lời ăn tiếng nói hằng ngày.
Bối cảnh (cơ sở vấn đề+thực trạng): Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và ảnh hưởng mạnh mẽ của công nghệ số, cùng với sự du nhập ngày càng sâu rộng của nhiều nền văn hóa khác trên thế giới, giới trẻ dễ dàng tiếp cận và sử dụng ngôn ngữ ngoại lai, từ lóng, ngôn ngữ mạng thiếu chuẩn mực. Điều này khiến tiếng Việt dần bị lai căng, méo mó và mất dần sự trong sáng vốn có. Giữ gìn tiếng nói dân tộc vì thế trở thành một nhiệm vụ cấp thiết đối với thế hệ trẻ hôm nay.
Vì sao thế hệ trẻ cần giữ gìn tiếng nói dân tộc? “Bi kịch ấy, họ gửi cả vào tiếng Việt” (Hoài Thanh). Bước vào kỷ nguyên hội nhập, khi các nền văn hóa giao thoa mạnh mẽ và ngôn ngữ ngoại lai len lỏi vào từng ngóc ngách đời sống, tiếng Việt vẫn lặng lẽ mà kiêu hãnh, gánh vác sứ mệnh làm “trụ cột” bản sắc. Là vũ khí tinh thần bảo vệ chủ quyền, giữ gìn sự độc lập và tự tôn dân tộc. Giữ gìn tiếng nói dân tộc là giữ lấy căn cước văn hóa, là cách người trẻ xác lập vị trí tiếng nói của dân tộc mình giữa thế giới rộng lớn, góp một sắc âm riêng vào bản “hòa tấu đa thanh” của văn hóa nhân loại.
Bởi lẽ, “Tiếng Việt còn là nước Nam còn” – ngôn ngữ ấy chính là mạch nguồn yêu nước, là sợi dây vô hình gắn kết cộng đồng, khơi dậy trong mỗi người cảm giác “thuộc về”, cảm thức dân tộc và niềm tự hào sâu thẳm. Tiếng Việt là nơi bắt đầu của tình thân, tình đất nước, là mạch nguồn trao truyền đạo lý ngàn đời của cha ông. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, người trẻ cần ý thức sâu sắc việc gìn giữ tiếng nói dân tộc mình, ta mới giữ lấy được chính mình giữa thế giới rộng lớn.
Thế hệ trẻ cần làm gì để giữ gìn tiếng nói dân tộc? Giữ gìn tiếng nói dân tộc không thể chỉ dừng lại ở nhận thức – đó phải là hành động cụ thể, bền bỉ và có trách nhiệm từ mỗi người trẻ. Trước hết, thế hệ trẻ cần sử dụng tiếng Việt một cách chuẩn mực và ý thức trong giao tiếp hằng ngày. Sự tôn trọng tiếng nói dân tộc thể hiện ở cách phát âm đúng, viết đúng chính tả, ngữ pháp, không tùy tiện cắt xén hay pha tạp tiếng nước ngoài một cách thiếu kiểm soát. Khi ngôn ngữ bị lạm dụng và làm méo mó – nhất là trên mạng xã hội – cũng đồng nghĩa với việc ta đang thờ ơ đánh mất những chuẩn mực văn hóa cốt lõi. Giữ gìn sự trong sáng và giàu đẹp của tiếng Việt chính là một biểu hiện cụ thể nhất cho lòng yêu nước và tự tôn dân tộc.
Bên cạnh đó, thế hệ trẻ còn phải trở thành người truyền cảm hứng, lan tỏa tình yêu tiếng Việt đến cộng đồng. Đó có thể là việc viết một bài thơ, chia sẻ một bài văn hay, sáng tạo âm nhạc, nghệ thuật…Khi người trẻ yêu và tự hào về tiếng nói dân tộc, họ góp phần nuôi dưỡng tình yêu ngôn ngữ trong cộng đồng– giúp tiếng Việt được trân quý và ngợi ca đúng với vị trí của nó: linh hồn của một dân tộc.
Dẫn chứng 1: Là một trong những gương mặt trẻ nổi bật trong văn học hiện đại, Nguyễn Thiên Ngân được yêu mến qua những bài thơ, tản văn sâu lắng, dung dị, dễ chạm đến trái tim người đọc như: “Bao giờ cho đến bao giờ”, “Tháng năm thì xanh mãi”,…Trong các tác phẩm của mình, cô sử dụng Tiếng Việt giản dị, trong trẻo, không lai căng, giữ vững được tinh thần của ngôn ngữ mẹ đẻ. Nhờ vào ngôn từ tinh tế, cách diễn đạt cảm xúc nhẹ nhàng mà đậm chất nhân văn, Nguyễn Thiên Ngân đã lan tỏa vẻ đẹp của Tiếng Việt đến gần hơn với thế hệ trẻ, giúp họ cảm nhận được sự trân quý trong từng câu chữ.
Hơn hết, trong thời đại công nghệ và hội nhập, người trẻ cần ứng dụng và phát triển tiếng Việt trong môi trường số hóa và các lĩnh vực hiện đại. Khi tiếng Việt được đưa vào công nghệ, giáo dục, truyền thông, và hiện diện trên các nền tảng số bằng hình thức sáng tạo và chất lượng, ngôn ngữ ấy không chỉ được bảo vệ mà còn được làm mới, được tiếp cận bởi thế hệ tương lai. Chính trong hành trình đưa tiếng mẹ đẻ bước cùng thời đại, người trẻ đang âm thầm tạo nên một “hộ chiếu văn hóa” cho dân tộc mình – vừa hiện đại, vừa đậm đà bản sắc.
Dẫn chứng 2: Thật đáng mừng khi hiện nay, nhiều bạn trẻ đã chủ động gìn giữ và lan tỏa vẻ đẹp của tiếng Việt bằng những hành động thiết thực, sáng tạo. Tiêu biểu như dự án “Việt Sử Kiêu Hùng” –các bạn trẻ đã sử dụng hoạt hình, lồng tiếng và kể chuyện bằng tiếng Việt để tái hiện lịch sử dân tộc qua từng triều đại. Mỗi tập phim không chỉ thể hiện sự trau chuốt trong ngôn ngữ mà còn khơi dậy tình yêu với tiếng mẹ đẻ, giúp người xem – đặc biệt là thế hệ trẻ – thấy được sức hấp dẫn của tiếng Việt khi được sử dụng đúng chuẩn và sáng tạo. Hay như trang “Spidey Language” do một bạn du học sinh sáng lập, đã chia sẻ các bài học về ngữ pháp và nét đẹp của tiếng Việt bằng infographic trên mạng xã hội – vừa dễ hiểu, vừa hiện đại. Những sáng kiến ấy là minh chứng cho khả năng của người trẻ trong việc làm mới và lan tỏa ngôn ngữ dân tộc trên nền tảng toàn cầu, đưa tiếng nói quê hương đi xa mà vẫn vẹn nguyên hồn cốt.
Mở rộng+phản đề: Tuy nhiên, giữ gìn tiếng nói dân tộc không có nghĩa là khước từ các ngôn ngữ khác. Trong thời đại toàn cầu hóa, việc tiếp nhận những yếu tố ngôn ngữ nước ngoài là tất yếu. Vấn đề không nằm ở sự vay mượn, mà ở chỗ chúng ta chọn lọc và sử dụng thế nào cho phù hợp, để làm giàu chứ không làm vẩn đục tiếng nói của mình. Đáng tiếc là hiện nay, một bộ phận giới trẻ lại đang vô tình làm phai nhòa vẻ đẹp của tiếng Việt qua việc lạm dụng tiếng lóng, viết tắt, đến sự lai căng trong cách sử dụng từ ngữ – khiến ngôn ngữ mất đi sự trong sáng và thuần khiết vốn có. Đây không chỉ là sự thờ ơ với tiếng mẹ đẻ, mà còn là biểu hiện của sự rạn nứt trong ý thức văn hóa. Bởi thế, gìn giữ tiếng nói dân tộc còn là biểu hiện của nhân cách, của lòng yêu nước và tự tôn văn hóa trong mỗi con người.
Liên hệ bản thân (bài học nhận thức và hành động): Là một người trẻ trong thời đại hội nhập, mỗi chúng ta cần… (mỗi học sinh sẽ có những ý tưởng khác nhau)
KẾT BÀI: Gắn sứ mệnh của thanh niên với vận mệnh đất nước, chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Nước nhà mạnh hay yếu, thịnh hay suy, phần lớn phụ thuộc vào thanh niên- những chủ nhân tương lai của đất nước.” Thế hệ trẻ chính là những người mang trong mình dòng chảy của thời đại, có sứ mệnh cao cả trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị của tiếng nói dân tộc, để đất nước sẵn sàng vươn mình trong kỉ nguyên mới