Phân tích bài thơ “Bàn tay mẹ” (Sen Nguyễn)

+ Giới thiệu tên tác giả, tác phẩm.

+ Giới thiệu chủ đề và nét đặc sắc về nghệ thuật

– giới thiệu chủ đề

– phân tích chủ đề

+ Nhan đề

+ Mạch cảm xúc

*  Phân tích chủ đề:  

+ Nhan đề: “Bàn tay mẹ” là một hình ảnh giản dị, thân thương nhưng giàu sức gợi. Đôi khi trong cuộc sống ta mải mê với những xa lạ mà quên đi những gần gũi, yêu thương. Nhan đề “Bàn tay mẹ” đã gợi  nhắc ta về những gần gũi yêu thương như thế. Là đôi bàn tay lao động cần mẫn, lo toan vun vén yêu thương; đôi bàn tay chăm ẵm, bế bồng, quạt mát; đôi bàn tay xanh xao, gầy guộc, nứt nẻ nhưng vô cùng ấm áp nâng bước ta đi. Nhan đề đã bộc lộ trưc tiếp chủ đề tác phẩm.

+ Mạch vận động, phát triển cảm xúc trong bài thơ là yếu tố thể hiện sâu sắc và tập trung chủ đề.

. Bài thơ được mở ra với những xúc cảm bồi hồi của người con khi nghĩ về đôi tay mẹ vất vả, hi sinh:

Bàn tay mẹ ngày đêm vất vả

Gánh nhọc nhằn gánh cả tuổi xuân

Bàn tay mẹ – bàn tay của những người phụ nữ nhỏ bé và yếu mềm thế nhưng đã mang vác bao nỗi vất vả, nhọc nhằn. Ta nghe trong lời thơ bao xót xa lẫn trìu mến yêu thương của người con.

. Từ những suy tư đó, bàn tay mẹ gợi cho người con về đôi bàn tay đã chăm sóc, lo lắng cho con để có tuổi thơ ấm êm và no đủ. Đó là khi lúc trở trời, khi gió mùa, là khi đông hàn lạnh giá, đôi tay mẹ vỗ về và chở che cho con ấm lòng. Đó là khi hơi nóng hè về, đôi tay mẹ quạt mát cho con. Ba chữ “mát lòng con” đã thể hiện niềm hạnh phúc ngập tràn khi con có mẹ ở bên. Hình ảnh con “no đủ” đặt cạnh hình ảnh “héo hon tay gầy” đã tái hiện xúc động những hi sinh, đánh đổi của mẹ.

. Trong khổ thơ thứ 4 và thứ 5, nhà thơ gửi gắm yêu thương, xót xa và biết ơn đôi bàn tay mẹ . Đôi bàn tay ấy vốn rất đẹp từ thời con gái rồi trở nên gân guốc, chai sạm vì vất vả theo năm tháng. Trong dòng hồi tưởng, tưởng tượng, người con đã tái hiện đôi bàn tay thời con gái đẹp tuyệt của mẹ “Da mượt mà ngòi viết bút măng” . Nhưng thời gian trôi đi, những nhọc nhằn của cuộc sống đã biến đôi bàn tay búp măng ấy thành “gân guốc”, “chai sạm đi”. Tái hiện sự đổi thay của đôi bàn tay mẹ theo năm tháng, nhà thơ đã khiến bao người đọc bồi hồi, xúc động vì những hi sinh không nói hết thành lời của mẹ. Như vậy, mạch vận động và phát triển cảm xúc của bài thơ đã hướng vào làm rõ, thể hiện sâu sắc chủ đề tác phẩm.

Chọn một trong các yêu tố sau

+ Thể thơ song thất lục bát

+ Xây dựng hình ảnh “Bàn tay mẹ” mang tính biểu tượng

+ Trước hết là việc lựa chọn thể thơ song thất lục bát. Đây là thể thơ truyền thống của dân tộc, vì thế nó mang đậm dấu ấn của tâm hồn người Việt. Cặp song thất tạo giọng điệu trang trọng, cặp lục bát tạo giọng điệu thân thương, gần gũi và tha thiết. Cách gieo vần, phối thanh bằng trắc đặc trưng của thể thơ song thất lục bát đã giúp thể hiện tình yêu, tình thương và lòng biết ơn của con dành cho mẹ. Những câu thơ “Bàn tay mẹ nào vơi sự sống/ Lúc trở trời gió bổng mùa sang/ Ấm lòng con trẻ lúc hàn/ Đêm về giấc ngủ tay đan vỗ về” phối hợp nhịp nhàng thanh bằng trắc, ngắt nhịp lẻ ¾, nhịp chẵn 2/2/2, 4/4 khiến nhịp thơ réo rắt trầm bổng như tay mẹ đưa nôi, như tay mẹ vỗ về…. êm đềm và tha thiết.

+ Bài thơ còn rất thành công trong việc xây dựng được một hình ảnh mang tính biểu tượng xuyên suốt tác phẩm – đó là hình ảnh “Bàn tay mẹ”. Hình ảnh “bàn tay mẹ” trong bài thơ tượng trưng cho sự hi sinh, vất vả, tảo tần của mẹ và cả tình yêu mẹ dành cho con. Nhà thơ đã xây dựng hình tượng bàn tay mẹ với những hình ảnh vô cùng đời thường, khi “vỗ về” cho con vào giấc ngủ, khi “vê cánh quạt” làm mát lòng con, là bàn tay “búp măng”, “da mượt mà” thời con gái, là bàn tay “gân guốc”, “chai sạm” khi về già. Nhưng cũng có khi lại là hình ảnh gắn liền với biểu tượng: trong câu thơ “Gánh nhọc nhằn gánh cả tuổi xuân” là bàn tay của vất vả, nhọc nhằn; trong câu thơ “Hoa tay mười ngón thiên thần/ Dệt thành cuộc sống như vầng mây xanh” thì đó lại là bàn tay tạo ra sự sống và vẻ đẹp kỳ diệu.

+ Liên hệ, mở rộng: cũng lấy cảm hứng từ hình ảnh đôi bàn tay mẹ, nhà thơ Sen Nguyễn và nhà thơ Bùi Hương Thảo gặp gỡ nhau trong niềm xúc động khi nhớ về những việc làm gắn liền với đôi bàn tay mẹ “Cơm con ăn/ Tay mẹ nấu/ Nước con uống/ Tay mẹ đun/ Gió từ tay mẹ/ Con ngủ ngon/ Trời giá rét/ Cũng từ tay mẹ/ Ủ ấm con”. Tuy nhiên, trong bài thơ của mình, nhà thơ Sen Nguyễn còn xây dựng được nhiều hình ảnh mang tính biểu trưng khái quát, khiến cho bài thơ sâu sắc, hàm súc hơn.

+ Khẳng định quan điểm của bản thân về tác phẩm

+ Nêu cảm nghĩ hoặc bài học rút ra từ tác phẩm

Bàn tay mẹ quạt mẹ đưa gió về”

(Trần Quốc Minh)

Đôi bàn tay mẹ – với bao nhọc nhằn hi sinh, với bao yêu thương nồng ấm từ lâu đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận của thi ca. Trong dòng chảy ấy, “Bàn tay mẹ” của nhà thơ Sen Nguyễn đã đưa đến những xúc cảm và thưởng thức nghệ thuật thú vị cho bạn đọc. Bài thơ như dòng nước mát lành nuôi dưỡng tâm hồn và để tình yêu mẹ trong ta ngày một lớn hơn. Cảm ơn nhà thơ Sen Nguyễn đã mnag đến cho bạn đọc một bài thơ hay về tình mẫu tử thiêng liêng!