Đề thi học sinh giỏi Ngữ Văn 11 trường THPT Đồng Đậu – Vĩnh Phúc năm 2024 – 2025

TRƯỜNG THPT ĐỒNG ĐẬU

(Đề thi gồm 02 trang)

NĂM HỌC 2024-2025

(Thời gian làm bài 150 phút, không kể thời gian phát đề)

TRƯỜNG THPT ĐỒNG ĐẬU

(HDC gồm 05 trang)

NĂM HỌC 2024-2025

(Thời gian làm bài 150 phút, không kể thời gian phát đề)

Ý

Hướng dẫn chấm:

–   Trả lời như đáp án: 0,5 điểm

–   Trả lời không đúng như đáp án hoặc không trả lời: 0,0 điểm

–   Món quà muộn mà nhân vật tôi nhận được không phải là món quà vật chất mà đó là món quà tinh thần. Món quà đó nhân vật tôi nhận được khi đã trở thành cô sinh viên đại học.

–   Đó là món quà của sự chia sẻ, thấu hiểu và tình yêu thương.

–   Là món quà của sự trưởng thành trong nhận thức, suy nghĩ cho dù có muộn màng

Hướng dẫn chấm:

–   Trả lời như đáp án: 0,5 điểm

–   Trả lời tương đương như đáp án, diễn đạt còn sơ sài: 0,25 điểm

–   Trả lời không đúng như đáp án hoặc không trả lời: 0,0 điểm

+ Ba mẹ li hôn, nhân vật tôi sống cùng ba, phải xa mẹ và em Thu. Nhân vật tôi luôn nghĩ rằng mẹ yêu em Thu nhiều hơn nên chọn em Thu.

+ Ba lấy vợ mới. Người vợ mới của ba sinh em bé. Nhân vật tôi chăm sóc em bé và luôn tưởng nhớ đến em Thu.

+ Tôi gặp lại mẹ khi là sinh viên đại học. Em Thu mất. Mẹ lấy chồng mới và có thêm một người con trai.

–   Qua 3 tình huống ấy, có thể thấy nhân vật tôi hiện lên với những vẻ đẹp:

+ Đó là người con gái có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm.

+ Là người con gái có lòng trắc ẩn, giàu tình yêu thương, giàu lòng vị tha.

+ Là người con gái có những suy nghĩ chín chắn, sâu sắc, hiểu ra giá trị đích thực của cuộc sống,..

Hướng dẫn chấm:

–   Trả lời như đáp án: Nêu được tình huống,nhận xét được từ 2 vẻ đẹp trở lên: 1,0 điểm

+ Nêu đầy đủ các tình huống, nêu được 1 hoặc không nêu được vẻ đẹp nào:0,75-0,5

–   Trả lời không đúng như đáp án hoặc không trả lời: 0,0 điểm

–   Nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật tôi: Đặt nhân vật trong tình huống đặc biệt; Ngôi kể thứ nhất, đặt điểm nhìn vào nhân vật trong truyện- nhân vật tôi; Lời kể có sự đồng nhất giữa ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật…

–   Nhận xét: Cách miêu tả sâu sắc, tinh tế tạo nên sự chân thực, hấp dẫn, giúp nhà văn thâm nhập vào đời sống nội tâm của nhân vật tôi. Suy nghĩ, tâm trạng nhân vật tôi hiện lên chân thực, sống động.

Hướng dẫn chấm:

–   Trả lời đầy đủ 2 ý như đáp án: 1,0 điểm

–   Trả lời chung chung, không đầy đủ như đáp án: 0,5 điểm

–   Trả lời không đúng như đáp án hoặc không trả lời: 0,0 điểm

–   Giải thích

+ “Nhà triết học” là người suy tư về cuộc sống, đề ra những nguyên tắc, quy luật giúp con người sống tốt hơn.

+ “Bản năng”: những phản ứng, hành vi hoặc khả năng tự nhiên có được mà không cần học hỏi hay rèn luyện.

=> Người mẹ, dù không cần học triết học, vẫn có những triết lý sống sâu sắc, biết cách dạy dỗ con cái, thấu hiểu cuộc đời theo cách tự nhiên nhất.

–   Lí giải bằng lí lẽ và chứng minh…

+ Người mẹ không nghiên cứu triết học theo cách hàn lâm nhưng sinh ra đã mang trong mình những bản năng: tình yêu thương con, sẵn sàng hy sinh cho con, kinh nghiệm sống, sự thấu hiểu và linh hoạt,…

+ Họ tự rút ra những quy tắc, triết lý sống thực tế để dạy con cái, giúp con định hướng cuộc đời,…

Hướng dẫn chấm:

–   Trả lời như đáp án: 1,0 điểm

–   Trả lời: Bằng lí lẽ, không giải thích 0,75 điểm

–   Trả lời: Giải thích không lí giải: ):0,5

–   Trả lời không đúng như đáp án hoặc không trả lời: 0,0 điểm

Suy ngẫm nhiều hơn về thực trạng cuộc sống của mình, tôi bắt đầu nhận thức được sự trống rỗng ngay trong tim mình. Tôi bắt đầu chú ý đến những tiếng thì thầm lặng lẽ của con tim…

Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 200 chữ) của

đoạn văn. Học sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng- phân- hợp, móc xích hoặc song hành.

–  Sự trống rỗng ngay trong tim mình: cảm giác cô độc, mất niềm tin, hi vọng…

–   Chú ý đến những tiếng thì thầm lặng lẽ của con tim: tập trung cảm nhận những âm thanh nhỏ bé, khẽ khàng, thậm chí là những âm thanh không lời xuất phát từ chính bản thân mình.

→ Khẳng định vấn đề: Trong cuộc sống chúng ta bị nhiều tiếng nói ồn ào bên ngoài chi phối tạo ra sự trống rỗng, bất lực không biết nghe ai thì hãy lắng lại để lắng nghe bản thân mình. Hãy sống và làm theo những gì con tim muốn,

không bị tác động bởi những vấn đề xung quanh.

+ Hiểu rõ hơn về cảm xúc, mong muốn và giá trị của bản thân; được sống là chính mình, ta sẽ tìm thấy niềm vui và hạnh phúc.

+ Tìm được mục đích và lí tưởng sống; dám theo đuổi ước mơ và mục tiêu của mình.

+ Thẩu hiểu cuộc sống, đưa ra những quyết định sáng suốt, từ đó đạt được thành công.

+ Không chú ý đến tiếng nói của bản thân, con người sẽ không có lập trường, rơi vào lối sống a dua…

–   Cần làm gì để lắng nghe được “những tiếng thì thầm lặng lẽ của con tim”?

+ Dành ra những giây phút sống chậm lại cho chính mình, cho những người xung quanh.

+ Hòa mình vào với thiên nhiên.

–   Mở rộng:

+ Chú ý đến những tiếng thì thầm lặng lẽ của con tim là quan trọng nhưng cũng cần có sự chọn lọc, không thể bỏ qua hoàn toàn lí trí. Ta nên cân nhắc cả hai yếu tố này để đưa ra những quyết định sáng suốt nhất cho bản thân.

+ Lắng nghe tiếng nói nội tâm đôi khi khiến cuộc đời ta trở nên khác biệt nhưng nếu biết trân trọng ta vẫn có thể cống hiến cho đời.

+ Phản biện: Những người sống vội, sống gấp, sống cá nhân ích kỉ đã quên đi việc chú ý đến tiếng nói của bản thân.

(Trong quá trình bàn luận, thí sinh đưa ra những dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện, xác đáng để làm rõ vấn đề.)

–   Nhận thức được ý nghĩa của tiếng nói bên trong bản thân mình.

–   Học chú ý đến những tiếng thì thầm lặng lẽ của con tim để biến nó thành một kĩ năng cần thiết trong cuộc sống hiện đại.

–   Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận.

–   Trình bày rõ quan điểm và hệ thống các ý.

–   Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và dẫn chứng.

2

Phải chăng, “khả năng đánh thức những ấn tượng ngủ quên” của thi ca thể hiện qua cấu tứ và hình ảnh thơ? Bằng những ấn tượng của mình về cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ “Qua nhà” của nhà thơ Nguyễn Bính, anh/ chị

hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

–   Có kĩ năng viết bài văn nghị luận văn học, biết huy động các kiến thức lí luận, kiến thức về tác giả, tác phẩm để làm bài.

–   Vận dụng tốt các thao tác lập luận; lí lẽ xác đáng; trình bày khoa học; văn

viết có cảm xúc, giọng điệu riêng; diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu.

Học sinh có nhiều cách trình bày khác nhau song cần đạt được những nội dung cơ bản sau:

+ Câu thơ hay: Là câu thơ có giá trị, mang đến rung cảm mãnh liệt cho người đọc

+ Đánh thức: làm sống dậy, thức tỉnh

+ Bao ấn tượng vốn ngủ quên trong kí ức của con người: những nhận thức, những cảm xúc, những rung động…về đời sống, về con người mà mỗi người đã từng được chứng kiến, được trải nghiệm nhưng bị chai sạn, bị vùi lấp, bị lãng quên…

à Ý kiến đưa ra một quan điểm về thơ ca và văn học nói chung trong đó khẳng định với một câu thơ hay, một câu thơ thực giá trị thì điều quan trọng nhất là có thể thức tỉnh, làm sống dậy những ấn tượng, cảm xúc, rung động, những nhận thức …về cuộc sống, con người (mà chủ yếu là những điều đẹp đẽ, cao cả, nhân văn…) vốn có trong mỗi người đọc nhưng bị thời gian, bị cuộc sống xô bồ làm cho lãng quên, chai sạn, vùi lấp…

Có nhiều cách để mỗi câu thơ, cả bài thơ thực hiện được nhiệm vụ đánh thức những ấn tượng đã ngủ quên. Một trong số đó là thông qua việc xây dựng cấu

tứ và hình ảnh cho thi phẩm.

–   Ý 1: Tại sao “câu thơ hay là câu thơ có khả năng đánh thức bao ấn tượng vốn ngủ quên trong kí ức của con người”

+ Xuất phát từ yêu cầu về phẩm chất, tài năng và tâm huyết của nhà thơ. Chỉ có những nhà thơ đích thực mới thực hiện được thiên chức này

+ Xuất phát sứ mệnh của thơ ca nói chung và văn học nói riêng

–   Ý 2: Tại sao cấu tứ và hình ảnh có thể giúp mỗi câu thơ “đánh thức bao ấn tượng vốn ngủ quên trong kí ức của con người”?

+ Cấu tứ là cách triển khai, tổ chức hình ảnh, mạch cảm xúc của bài thơ. Nó là nhân tố quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển một bài thơ, là trung tâm của quá trình sáng tạo thơ ca. Nó nâng đỡ và tạo nên một dòng chảy tư tưởng xuyên suốt tác phẩm. Một khi người đọc hiểu được ý tưởng của thi nhân, chính là lúc hình dung hướng phát triển của hình tượng thơ, cách triển khai bài thơ. Từ đó, độc giả “được đánh thức” toàn bộ nhận thức, cảm xúc, cảm giác tự nhiên, sinh động và trọn vẹn nhất qua từng câu thơ.

+ Hình ảnh thơ: là những tưởng tưởng mà người làm thơ sử dụng để diễn tả, truyền đạt ý nghĩa, cảm xúc và thông điệp của mình. Những hình ảnh này có thể là những mô tả về con người, cảnh vật, tình cảm, sự kiện hay bất cứ thứ gì mà tác giả muốn truyền đạt qua bài thơ của mình. Hình ảnh có thể đến từ những chi tiết về màu sắc, âm thanh, hình dáng, vị trí hay sự di chuyển của các yếu tố trong thơ.

–   Hình ảnh trong thơ có ý nghĩa vô cùng quan trọng vì nó là phương tiện cơ sở của mỗi câu thơ để gọi dậy tâm tư, sống dậy nỗi niềm của tác giả.

*  Giới thiệu tác giả và bài thơ.

*  Phân tích cấu tứ và hình của bài thơ Qua nhà:

–   Cấu tứ của bài thơ: Bài thơ được triển khai theo mạch cảm xúc của thi nhân: nửa đầu bài thơ, chàng trai bộc lộ những cảm xúc yêu đương chân thành, mãnh liệt nhưng còn ngại ngùng, rụt rè, khó nói lên lời pha lẫn một chút hoài nghi, lo lắng. Nửa sau bài thơ, khi tình yêu tuột mất khỏi tầm tay, chàng trai buồn bã, ngẩn ngơ, nhớ tiếc.

–   Cấu tứ “đối xứng gập đôi”: Phần trước là tâm trạng hân hoan vui sướng của chàng trai. Phần sau là tâm trạng buồn bã, nuối tiếc. Phần đầu đầy ánh sáng và hơi ấm, phần sau đầy lạnh lùng và trống vắng, cùng một cảnh trí ấy,

cũng những sự vật ấy nhưng diện mạo trước và sau đã hoàn toàn tương phản.

+ Trước khi cô gái đi lấy chồng: Chàng trai sẵn sàng đi con đường đồng xa hơn để được qua nhà cô gái. …Nụ cười của cô gái đã làm chàng trai rung động trái tim với bao mộng mơ, say đắm. Tuy vậy, chàng trai vẫn có một chút hoài nghi, lo lắng, chưa tự tin vào tình cảm của mình… Tâm sự của chàng trai bộc lộ nét đáng yêu, dễ mến của những chàng trai thôn quê. Đến một ngày, cô gái đi lấy chồng khi chàng trai vẫn chưa kịp ngỏ lời.

+ Sau khi cô gái đi lấy chồng, thế giới của những mộng và mơ trong tâm trí của chàng trai tan biến. Con đường gẫn bỗng trở nên xa tít tắp,…Đó là khoảng cách của tâm lí, chứ không còn là khoảng cách thực tế nữa. Không gian trống trải, thiếu vắng bàn tay chăm sóc của cô gái, càng trở nên lạnh lẽo, hoang sơ hơn,.. Chàng trai đã kín đáo bộc lộ sự ngẩn ngơ, tiếc nuối.

=> Tình cảm của chàng trai dành cho cô gái đầy chân thành, mộc mạc, giản dị như đánh thức trong ta biết bao cảm xúc, bao rung động, bao tình cảm đẹp trong tình yêu

* Phân tích hình ảnh:

–   Hình ảnh, chi tiết của bài thơ đều mang một phong vị “rất quê

–   Bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh, từ ngữ thể hiện cách nói quen thuộc bình dị hàng ngày.

–   Những hình ảnh thơ được xây dựng đậm chất thôn quê, thể hiện không gian làng quê bình dị, gần gũi, quen thuộc.

=> Bài thơ đã làm sống dậy những kí ức đẹp của con người về không gian, cảnh vật làng quê quen thuộc, chốn quê kiểng thân quen, bình dị bao đời mà trong cuộc sống hiện đại với nhịp điệu hối hả đã bị vùi lấp, lãng quên; đánh thức bao nét đẹp hồn hậu, dễ thương, sâu sắc trong tình cảm của con người thôn quê Việt Nam.

Lưu ý: Hs cần phân tích cụ thể cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ để làm rõ vấn đề.

–   Bài thơ “ Qua nhà ” đã chạm vào nơi thẳm sâu của tâm hồn, lay động tâm thức của người đọc bởi sự quyện hòa giữa vẻ đẹp cảm xúc và trí tuệ, cùng những hình thức biểu đạt phù hợp, giàu tính nghệ thuật.

–  Nhận định trên đã chỉ ra đặc trưng của thể loại thơ ở cả hai phương diện nội

dung và nghệ thuật: Thơ ca chân chính muôn đời là điểm tựa tinh thần của con người điều này được thể hiện qua sáng tạo cấu tứ, hình ảnh độc đáo.

–   Ý kiến là bài học cho người sáng tác thơ, đồng thời có tác dụng định

hướng cho người đọc trong quá trình tiếp nhận.