Đề thi học sinh giỏi Ngữ Văn 11 trường THPT Bình Sơn – Vĩnh Phúc năm 2024 – 2025

TRƯỜNG THPT BÌNH SƠN

NĂM HỌC 2024 – 2025

MÔN: NGỮ VĂN 11

Thời gian làm bài: 150 phút (không kể thời gian phát đề)

TRƯỜNG THPT BÌNH SƠN

 ĐỀ THI CHỌN HSG VÒNG TRƯỜNG- LẦN 2

NĂM HỌC 2024 – 2025

MÔN: NGỮ VĂN 11

Thời gian làm bài: 150 phút (không kể thời gian phát đề)

+ Thành ngữ dân gian: dãi dầu mưa nắng

+ Hình ảnh: thân cò lặn lội

+  Âm nhạc dân gian: khúc hát dân ca, tiếng ru, điệu hò, đàn kìm, sáo trúc

+ Văn học dân gian: truyện cổ tích Chú cuội

– Tác dụng của việc sử dụng những chất liệu dân gian làm cho lời thơ trở nên sinh động, giàu hình ảnh và sắc thái gợi cảm. Qua đó, gợi dậy hình ảnh về Đất Nước gần gũi, thân thương và đậm đà bản sắc dân gian. Đồng thời thấy được tài năng của nhà thơ trong việc vận dụng sáng tạo những hình thức biểu đạt của văn học truyền thống.

– Biện pháp tu từ:

+ Điệp ngữ: Tôi lớn lên từ…

+ Liệt kê: rẩy mía, bờ ao, khúc dân ca, khoan nhặt tiếng đờn, ngân nga sáo trúc; thả diều, lội đồng hái bông sung, nghe bà kể chuyện…

– Tác dụng:

+ Làm tăng giá trị biểu cảm cho bài thơ; tạo âm hưởng nhịp nhàng, giai điệu ngân nga.

+ Khẳng định tôi lớn lên từ những điều đơn sơ giản dị nhưng cũng rất đỗi thiêng liêng của quê hương, đất nước.

+ Qua đó cho thấy tình yêu thiết tha và lòng biết ơn sâu sắc của nhân vật trữ tình đối với quê hương, đất nước của mình.

HS cần gọi tên được  những tình cảm đã được đánh thức ở những người trẻ nhưng phải phù hợp với nội dung bài thơ. Cần có lí giải để câu trả lời rõ ràng và thuyết phục

Một số gợi ý:

– Đánh thức tình yêu về một cuộc sống hoà bình, không có chiến tranh

– Đánh thức tình yêu và niềm tự hào về Đất nước bình dị, thiêng liêng, tươi đẹp và đậm đà bản sắc văn hóa.

– Đánh thức lòng biết ơn và ý thức xây dựng và bảo vệ Đất nước…

            (Dẫn theo Spencer Johnson, Yes or No – Những quyết định thay đổi cuộc sống, NXB Tổng hợp TP. HCM, 2005)

Mở bài giới thiệu vấn đề xã hội cần bàn, Thân bài triển khai vấn đề, Kết bài rút ra ý nghĩa của việc bàn luận vấn đề.

Thái độ và cách ứng xử của con người trước những việc đã qua

Thí sinh có thể triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách, tôn trọng sự sáng tạo, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. Sau đây là một số gợi ý:

– Trà nóng: trong câu nói có nghĩa là thứ trà mới, phù hợp với nhu cầu của bản thân. Nó đối lập với  „trà nguội”

– Trà nguội: thứ trà không còn dùng được, không còn phù hợp với nhu cầu bản thân.

– Đổ trà nguội để pha một tách trà nóng là việc cần phải thực hiện khi muốn pha cho mình một tách trà mới.

=> Mượn việc pha trà, ý kiến trên đã nói đến thái độ và cách ứng xử của con người trước những việc đã qua:  Muốn bắt đầu lại công việc nào đó, chúng ta phải biết gạt bỏ những gì đã qua để xây dựng điều mới mẻ hơn, tốt đẹp hơn.

– Mượn việc pha trà, ý kiến trên đã nói đến thái độ và cách ứng xử của con người trước những việc đã qua.

– Cuộc sống luôn tiến về phía trước, trước thời gian luôn chảy trôi, con người không thể sống mãi trong một thời khắc. Đây cũng là quy luật của cuộc đời.

– Đắm chìm trong quá khứ sẽ làm con người mất ý chí, niềm tin, động lực trong cuộc sống.

– Tương lai tốt đẹp là điều mỗi người luôn mong chờ, đón đợi nhưng nó chỉ đến khi con người biết bỏ lại sau lưng những gì đã qua.

– Việc đổ đi tách trà nguội không chỉ cần sức mạnh của ý chí, nghị lực mà còn cần sự chủ động, thức thời, lòng tự tin. Vì thế trong cuộc sống con người cần chủ động, tự tin bước qua quá khứ để có một cuộc sống tốt đẹp trong hiện tại và tương lai.

– Tuy nhiên, hướng tới tương lai không có nghĩa là hoàn toàn phủ nhận quá khứ, cần phải biết trân trọng, học tập những điều tốt đẹp của quá khứ để biến thành sức mạnh cho hiện tại và tương lai

(Trong quá trình bàn luận, thí sinh cần lấy dẫn chứng minh họa phù hợp, có ý nghĩa)

– Cần biết vượt lên quá khứ để kiến tạo hiện tại và tương lai.

– Cần phải biết nỗ lực trong học tập, lao động, chủ động trong cuộc sống để tạo cho mình một cuộc sống tốt đẹp…..

– Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận.

– Trình bày rõ quan điểm và hệ thống các ý.

– Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và dẫn chứng.

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn.

Biết vận dụng kiến thức và trải nghiệm của bản thân để bàn luận; có cách nhìn riêng, mới mẻ về vấn đề nghị luận; sáng tạo trong viết câu, dựng đoạn; lời văn có giọng điệu, hình ảnh.

(Phương Lựu – Khơi dòng lý thuyết lí luận phê bình trên đà đổi mới văn hóa văn nghệ)

Bằng trải nghiệm của mình qua bài thơ “Cảm ơn Đất nước” của Huỳnh Thanh Hồng, anh/chị hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

Mở bài giới thiệu được vấn đề, thân bài triển khai vấn đề, kết bài khái quát được vấn đề

Phân tích chất tình và chiều sâu suy nghĩ, lý trí trong bài thơ “Cảm ơn đất nước” của Huỳnh Thanh Hồng.

HS có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng phải từ những trải nghiệm về văn học, biết vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng để làm rõ vấn đề nghị luận. Cần đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau:

-Thơ là tình: so sánh đồng nhất này muốn khẳng định thơ là tiếng nói của tình cảm, những tình cảm mãnh liệt, những rung động sâu sắc trong tâm hồn nhà thơ

– Lý trí đã chín muồi nhuần nhuyễn, chiều sâu suy nghĩ, chứa đựng ít nhiều chân lý tinh tế của cuộc đời: nghĩa là thơ còn chưa đựng nội dung tư tưởng sâu xa, kết tinh từ trí tuệ của nhà thơ nhằm thể hiện những chân lý, quy luật của cuộc đời.

=>Nhận định bàn về một trong những đặc trưng tiêu biểu của thể loại thơ: đó là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tình cảm, cảm xúc mãnh liệt và chiều sâu suy tư, triết lý của nhà thơ.

– Nghệ thuật nói chung và thơ ca nói riêng là sản phẩm của cảm xúc. 

+  “Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói cuả tình cảm con người, là sự tự giãi bày và gửi gắm tâm tư” (Lê Ngọc Trà)

+ L.Tôn x tôi: “Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu. Tình yêu con người và ước mơ cháy bỏng vì một xã hội công bằng, bình đẳng bác ái”

=> Tình cảm, cảm xúc làm cho nghệ thuật thăng hoa và có sức sống mãnh liệt.

+Từ muôn đời xưa con người Việt Nam đã dùng thơ ca để nói lên những nỗi vui, buồn, mừng giận, âu lo, ước mong thầm kín trong lòng mình.

·         Ngô Thì Nhậm “Tình cảm dồi dào thì thơ nảy sinh”

·         Eliot: Thơ là một lối thoát của cảm xúc

– Thơ còn gói ghém bên trong một chiều sâu suy nghĩ, chứa đựng ít nhiều chân lý tinh tế của cuộc đời.

+ “Tình cảm là sợi dọc của văn. Còn lời văn là sợi ngang của tư tưởng. Cái sợi dọc có ngay thẳng thì cái sợi ngang mới kết thành được. (Lưu Hiệp trong “Văn tâm điêu long”)

+ Xuất phát từ chức năng văn học: Văn học có nhiều chức năng, trong đó phải kể đến là chức năng giáo dục. Gắn với chức năng này, thơ văn suy cho cùng là phương tiện nhằm giáo dục người đọc, bồi dưỡng những tình cảm đẹp, những tư tưởng lành mạnh tiến bộ, những bài học triết lý nhân sinh sâu sắc

+ Hơn nữa, từ góc độ một tác phẩm văn học: giá trị của một tác phẩm văn học trước hết là giá trị tư tưởng của nó, nhưng không phải là thứ tư tưởng nằm thẳng đơ trên trang giấy mà phải được rung lên bởi những cung bậc cảm xúc của người sáng tạo; một tác phẩm thật giá trị phải “ chứa đựng một cái gì thật lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn lại vừa phấn khởi, phải ca tụnh tình thương, lòng bác ái…”

+ Với người sáng tác: nhà thơ bao giờ cũng muốn gửi gắm trong tác phẩm những tư tưởng, triết lý, những lý tưởng, cảm xúc…của mình và truyền đến cho người đọc để được sẻ chia, thấu hiểu… “ người nghệ sỹ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. anh gửi vào tác phẩm một lá thứ, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh”

+ Sáng tác thơ ca từ xưa  đến nay đều cho thấy chỉ có những tác phẩm mang tư tưởng sâu sắc, là tiếng nói của tình cảm mãnh liệt thì tác phẩm ấy mới có sức sống lâu bền, mới tạo nên được sự đồng cảm sâu sắc trong lòng người đọc.

– Giới thiệu tác giả, tác phẩm

– “Cảm ơn Đất nước” cho thấy thơ là tình:

+ Đó là sự trân quý cuộc sống hòa bình của Đất nước sau những năm tháng chiến tranh

+ Đó là tình yêu đắm say với vẻ đẹp của thiên nhiên quê hương, đất nước

+ Là những ký ức tuổi thơ ngọt ngào với cánh diều, với bông súng, với những làn điệu dân ca cùng giai điệu tiếng sáo, tiếng đàn và những câu hát dân ca, lời ru của mẹ

+ Đó là tình yêu thương người mẹ tảo tần vất vả dãi nắng dầm sương; là nỗi nhớ về người bà với những câu truyện cổ tích…

+ Là lòng biết ơn vô đối với một đất nước kiên cường bất khuất qua khói lửa chiến tranh vẫn lạc quan, tươi sáng nuôi dưỡng mình lớn khôn thành người.

-“Cảm ơn Đất nước” còn là lý trí chín muồi, chiều sâu suy nghĩ, chân lý tinh tế của cuộc đời:

+ Bài thơ cho thấy sự lớn lên của một con người không chỉ được nuôi dưỡng bởi gia đình với mẹ cha, ông bà mà còn nhờ sự nuôi dưỡng bồi đắp của quê hương.

+ Bài thơ là thông điệp gửi tới bao người: Dù không trải qua chiến tranh nhưng thế hệ trẻ Việt Nam cần có lòng biết ơn đối với đất nước, với bao con người đã thầm lặng lao động, chiến đấu để cho mỗi chúng ta một cuộc sống hòa bình, để nuôi ta khôn lớn thành người…..

– Nghệ thuật thể hiện tình cảm tư tưởng: Thể thơ tự do; ngôn ngữ giàu hình ảnh; sử dụng sáng tạo chất liệu văn hóa dân gian; giọng điệu say mê; nhiều câu thơ phá vỡ khuôn khổ cú pháp thông thường; hình ảnh thơ đậm đà dân tộc..

4.5

– Đánh giá, mở rộng:

+ Ý kiến đã đề cập đến vai trò và mối quan hệ giữa tình và trí trong thơ. Tình giúp bài thơ chạm đến trái tim độc giả, chân lý tinh tế về cuộc đời làm giàu nhận thức cho độc giả, nâng tầm giá trị của tác phẩm.

+ Ý kiến không chỉ đúng với thơ mà còn đúng với các thể loại văn học khác.

+ Bổ sung: Tuy nhiên để chuyển tải được tình cảm và tư tưởng, triết lý đến người đọc cần có một hình thức nghệ thuật độc đáo, sáng tạo và phù hợp.

– Bài học:

+ Một tác phẩm nghệ thuật có giá trị phải chứa đựng trong đó tình cảm sâu sắc, mãnh liệt có ý nghĩa thời đại và tinh thần nhân văn sâu sắc; phải có những tư tưởng triết lý về cuộc đời; đồng thời cũng phải có được hình thức nghệ thuật độc đáo để những tư tưởng, tình cảm, triết lý ấy dễ đến với người đọc, người nghe.

+Với người nghệ sỹ: Để có bài thơ hay cần có cảm xúc nồng nàn kết hợp với những suy tư sâu lắng, kết quả của yêu thương và trải nghiệm sâu sắc.

+Với độc giả: Đến với một bài thơ, cần đồng cảm với những rung động của người nghệ sỹ, nhưng cũng cần cảm nhận được những triết lý nhân sinh mà nhà thơ gửi gắm trong tác phẩm.

1,0