Đề học sinh giỏi Ngữ Văn 11 trường THPT Phan Huy Chú – Hà Nội năm 2024 – 2025

TRƯỜNG THPT PHAN HUY CHÚ – QUỐC OAI

(Đề thi có: 01 trang)

Họ và tên học sinh:………………………

          Số báo danh:……………………………..

NĂM HỌC 2024-2025

Môn: Ngữ văn – Khối 11

Thời gian làm bài: 120 phút,

không kể thời gian phát đề

Trong bài thơ số 27, tập “Người làm vườn” của Tagore, có một câu thơ tác giả đã mượn hình ảnh hoa sen để gửi gắm vào đấy một triết lý cuộc sống : “Thà làm một bông hoa sen nở khi thấy mặt trời rồi mất hết tinh nhụy còn hơn giữ nguyên hình nụ búp trong sương lạnh vĩnh cửu  của mùa đông”

Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề.

Thông điệp được đặt ra trong câu thơ của Tagore.

Mở bài: Giới thiệu được câu thơ của Tagore và vấn đề cần nghị luận

Thân bài:

1.      a. Giải thích

2.      – Hình ảnh bông sen nở khi thấy ánh mặt trời rồi mất hết tinh nhụy: biểu tượng của cách sống hết mình, sống dâng hiến tất cả những gì tốt đẹp cho cuộc đời, cho con người, rồi sau đó có lụi tàn đi nữa cũng chấp nhận, cũng không hối hận.

3.      – Giữ nguyên hình nụ búp trong sương lạnh vĩnh cửu của mùa đông: đó là cách sống ích kỉ, chỉ nghĩ đến bản thân mình, sống cố thủ, không dám thể hiện bản thân, không để lại dấu ấn đặc biệt nào trong cuộc đời.

4.      => Tagore đã bày tỏ một quan niệm nhân sinh tích cực: sống hết mình để rồi tàn lụi còn hơn sống một cuộc đời mờ nhạt như búp nụ kia mãi không chịu nở, chẳng cống hiến được cho xã hội.

5.      HS chỉ giải thích câu nói mà không rút ra được triết lí nhân sinh: 0,5đ

6.      HS không giải thích câu nói nhưng rút ra được triết lí nhân sinh: 0,5đ

7.      b. Phân tích, bàn luận: Vì sao con người cần sống hết mình, sống tích cực

8.      – Sống trên đời, con người phải biết yêu thương và sống chan hoà với nhau. Vì mọi người mà đem hết sức mình ra để cống hiến cho xã hội là cách sống đẹp, có ý nghĩa nhất.

9.      – Thể hiện niềm khát khao sống cống hiến, góp hương sắc cho cuộc đời, làm phong phú thêm cho cây đời xanh tươi:

– Con người biết sống hết mình, sống tích cực sẽ đạt được những ước mơ, những ước vọng mình mong muốn, không ngần ngại thử thách bản thân, từ đó tích lũy thêm cho mình kinh nghiệm và vốn sống.

– Trong cuộc sống muôn màu muôn vẻ, nếu ta không tự thể hiện bản sắc riêng của mình, khẳng định cái tôi của riêng mình, ta sẽ mãi mãi bị lu mờ, chìm dần vào quên lãng của cuộc đời

– Nếu không có khát vọng vươn lên, ta sẽ không có đủ nghị lực và dũng khí để đôi diện với những khó khăn, trở ngại trong cuộc sống, sẽ dễ bị thất bại, vấp ngã trên đường đời.

HS lấy dẫn chứng phù hợp

c. Phê phán, mở rộng

– Phải biết thể hiện tài năng khẳng định bản thân đúng nơi, đúng thời điểm.

– Khẳng định, vươn lên không đồng nghĩa với tự kiêu, cao ngạo.

– Phải nhận thức đúng đắn tài năng và sở trường của mình, đừng lao đầu vào làm những việc không phù hợp với bản thân, tốn thời gian và công sức mà đôi khi còn gây hại.

– Phải biết lượng sức mình để vừa có thể cống hiến nhưng cũng vừa không mất hết tinh nhụy. Sự công hiến lâu dài, bền bỉ chứ không phải cái nhất thời thoáng qua.

– Phê phán những người hèn nhát sợ đối diện với khó khăn thử thách, nhụt chí trước thất bại, co mình trong những vỏ bọc. Họ sẽ sớm bị xã hội đào thải.

d. Bài học nhận thức và hành động

– Rút ra bài học và thái độ sống cho mình: học tập, lao động hết mình để có một tương lai tốt đẹp, để xây dựng đất nước. Khi còn được, hãy sống hết những gì có thể để mai này không phải hối tiếc.

Kết bài: Kết thúc và khẳng định lại vấn đề

0,5

1,0

2,0

0,5

Thơ là tình, nhưng không phải là những cảm xúc hời hợt, mà là lí trí đã chín muồi nhuần nhuyễn. Bài thơ hay bao giờ cũng gói ghém bên trong một chiều sâu suy nghĩ, chứa đựng ít nhiều chân lí tinh tế của cuộc đời.

(Phương Lựu, Khơi dòng lý thuyết lí luận phê bình trên đà đổi mới văn hóa văn nghệ, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr.71)

Anh/Chị hiểu ý kiến trên như thế nào? Bằng hiểu biết của mình về thơ, hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề.

Thông điệp được đặt ra trong câu thơ của Tagore.

Lựa chọn thao tác lập luận phù hợp, kết hợp chặt chẽ lí lẽ dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp bố cục 3 phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

Mở bài: Giới thiệu được ý kiến và gợi mở vấn đề

Thân bài: 1. Giải thích

* Cắt nghĩa ý kiến:

– Thơ là tình: so sánh đồng nhất này muốn khẳng định thơ là tiếng nói của những tình cảm mãnh liệt, những rung động sâu sắc trong tâm hồn của nhà thơ.

– Lí trí chín muồi nhuần nhuyễn, chiều sâu suy nghĩ, chân lí tinh tế của cuộc đời: thơ còn chứa đựng nội dung tư tưởng sâu xa, kết tinh từ trí tuệ của nhà thơ nhằm thể hiện những chân lí, quy luật của cuộc đời.

=> Nhận định bàn về một trong những đặc trưng tiêu biểu của thể loại thơ: sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tình cảm, cảm xúc mãnh liệt và chiều sâu suy tư, triết lí của nhà thơ.

* Lí giải ý kiến:

Ý kiến trên đúng đắn và xác đáng vì:

– Xuất phát từ quan điểm về tác phẩm văn học: giá trị của một tác phẩm văn học trước hết là giá trị tư tưởng của nó, nhưng không phải là thứ tư tưởng nằm thẳng đơ trên trang giấy mà phải được rung lên bởi những cung bậc cảm xúc của người sáng tạo; một tác phẩm thật giá trị phải chứa đựng được một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn, lại vừa phấn khởi…

– Xuất phát từ chức năng của văn học: văn học có nhiều chức năng trong đó phải kể đến chức năng giáo dục. Gắn với chức năng này, thơ văn suy cho cùng là phương tiện nhằm giáo dục người đọc, bồi dưỡng những tình cảm cao đẹp, những tư tưởng lành mạnh, tiến bộ và bài học triết lí nhân sinh sâu sắc.

– Xuất phát từ khát vọng của người viết: nhà thơ bao giờ cũng muốn gửi gắm vào trong tác phẩm những tư tưởng, triết lí, lí tưởng, cảm xúc… của mình và truyền đến cho người đọc để được chia sẻ, thấu hiểu.

– Xuất phát từ đặc trưng của thơ: là tiếng nói của tình cảm mãnh liệt. Vì thế, thơ ca biểu hiện triết lí, tư tưởng theo con đường riêng, đó là cách thể hiện giàu cảm xúc với những rung động tình cảm mãnh liệt (khác văn xuôi thiên về kể, tả sự việc…).

– Xuất phát từ thực tiễn: trong sáng tác thơ ca từ xưa tới nay, những tác phẩm có giá trị đều là những tác phẩm có tư tưởng sâu sắc được tạo nên từ trái tim giàu cảm xúc của người cầm bút.

2. Chứng minh qua một số tác phẩm thơ trong hoặc ngoài chương trình SGK

– Giới thiệu tác giả, tác phẩm.

– Thơ là tình

– Thơ còn là lí trí chín muồi, chiều sâu suy nghĩ, chân lí tinh tế của cuộc đời

– Nghệ thuật thể hiện tình cảm và tư tưởng

3. Đánh giá, nâng cao vấn đề

– Ý kiến đã đề cập đến vai trò và mối quan hệ mật thiết giữa tình và trí trong thơ. Tình giúp bài thơ chạm đến trái tim độc giả, chân lí tinh tế về cuộc đời giúp làm giàu nhận thức cho độc giả, nâng tầm giá trị của tác phẩm.

– Ý kiến là bài học ý nghĩa:

+ Với người nghệ sĩ: để có bài thơ hay cần có cảm xúc nồng nàn kết hợp những suy tư sâu lắng, kết quả của yêu thương và trải nghiệm sâu sắc với cuộc đời.

+ Với độc giả: đến với một bài thơ, cần đồng cảm với những rung động của người nghệ sĩ, nhưng cũng cần cảm nhận được những triết lí nhân sinh mà nhà thơ gửi gắm trong tác phẩm.

– Ý kiến không chỉ đúng với thơ mà còn đúng với các thể loại văn học khác (khuyến khích).

Kết bài: Khẳng định lại vấn đề

9,0

0,5

8,0

2,0

2,0

2,0

 0,5